کمردرد در کودکان چه علتی دارد و چگونه درمان می شود؟

سال‌ها پیش هشدارهای ترسناکی درباره نادیده گرفتن دلایل جدی کمردرد در کودکان اعلام شد. امروزه پزشکان با آرامش بیشتری با کمردرد کودکان روبه‌رو می‌شوند. مطمئناً علت‌های جدی کمردرد کودکان نباید نادیده گرفته شود، بااین‌حال پزشکان متوجه شده‌اند نیازی نیست تمام کودکانی را که بعد از زمین خوردن و برخورد به تیر دروازه از درد ناله می‌کنند، اسکن کنند.

طیف وسیعی از عارضه‌های گوناگون باعث کمردرد در کودکان بزرگ‌تر می‌شود که از آن جمله می‌توان به استفاده بیش از حد از عضلات، حمل کیف‌های سنگین، شکستگی و کشیدگی یا رگ به رگ شدن اشاره کرد. بیماری‌های التهابی و سرخوردگی دیسک نیز عارضه‌هایی با درصد شیوع کمتر هستند که ممکن است علت کمردرد در کودکان باشند.

[sv slug="alert"]درصد شیوع کمردرد در کودکان در حال افزایش است. کمردرد در دختران شایع‌تر از پسران است. درهر حال کمردرد در کودکان به اندازه بزرگسالان شایع نیست. از هر صد کودک و نوجوان سی نفر دچار کمردرد می‌شود، اما از این سی درصد تعداد انگشت‌شماری به پزشک مراجعه می‌کنند.

هرچند اکثر کمردردها خطرناک نیست، اگر درد بیشتر از دو هفته استمرار داشته باشد، بهترین کار این است که به پزشک اطفال مراجعه کنید.

برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد کمردرد در کودکان و رزرو وقت مشاوره با کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی قصر به شماره های 03132367465 و 03132330382 تماس حاصل فرمایید.[sv slug="alert1"]

دلایل کمردرد در کودکان

درد عضلات کمر 

درد عضلات کمر شایع‌ترین علت کمردرد در کودکان و نوجوانان است. آسیب‌دیدگی‌های مرتبط شامل استرین و کشیدگی رباط، آسیب ناشی از استفاده بیش از حد و نامناسب، مشکلات حالت اندامی و ضعیف بودن عضلات کمر می‌شود.

شکستگی استرسی 

احتمال بروز شکستگی‌های استرسی در ستون فقرات نیز وجود دارد. شکستگی‌های استرسی عموماً در نوجوانان مشاهده می‌شود و نوجوانان آسیب‌دیده هرگز متوجه صدمه دیدنشان نمی‌شوند. نشانه‌های شکستگی استرسی به مرور زمان خود را نشان می‌دهد.

اسپوندیلوز شایع‌ترین نوع شکستگی استرسی ستون فقرات است. اسپوندیلوز آسیبی است که به استخوان‌های پشت ستون فقرات وارد می‌شود. اسپوندیلوز عموماً در نوجوانان ورزشکاری مانند ژیمناست‌ها و شیرجه‌زنندگان مشاهده می‌شود که حرکات همراه با کشش شدید و خم شدن رو به عقب ستون فقرات را مکرراً انجام می‌دهند.

اگر شکستگی فشاری در هر دو سمت ستون فقرات رخ بدهد، ستون فقرات ناپایدار می‌شود و کودک به عارضه‌ای موسوم به اسپوندیلولیستزی یا سر خوردن مهره دچار می‌شود. سرخوردن مهره باعث انحراف و عدم‌ هم‌ترازی ستون فقرات می‌شود.

مشکلات دیسک

درصد شیوع فتق دیسک در کودکان کمتر از بزرگسالان است، بااین‌حال احتمال فتق دیسک در کودکان وجود دارد و می‌تواند به علائم جدی بیانجامد. ماده محافظ و نرم بین مهره‌ها در پی فتق و برجستگی دیسک از فضای قرارگیری معمول خود بیرون می‌زند و به عصب‌ها و نخاع فشار می‌آورد.

ماده دیسک در کودکان معمولاً منعطف است، خاصیت ارتجاعی دارد و به همین دلیل بسیار بهتر از دیسک بزرگسالان می‌تواند در برابر نیروهای غیرعادی وارد بر ستون فقرات مقاومت کند و این نیروها را تاب بیاورد. خاصیت ارتجاعی و انعطاف‌پذیری دیسک به موازات بالاتر رفتن سن کمتر می‌شود و در نتیجه احتمال پارگی و فتق دیسک بالاتر می‌رود.

درهرحال پارگی دیسک در کودکان و نوجوانان می‌تواند پیامد وارد شدن نیروهای شدید (آسیب‌های تروماتیک) یا ساختار غیرعادی دیسک باشد.

عفونت

تشخیص دادن عفونت‌ دیسک‌ یا مهره دشوار است. عفونت ستون فقرات غالباً در خردسالان و نوجوانان مشاهده می‌شود و به علائم مبهمی، مانند احساس کسالت، تب خفیف و کمردرد عمومی دامن می‌زند.

ناهنجاری‌های مربوط به هم‌ترازی

مشکلات مربوط به هم‌ترازی ستون فقرات باعث بدشکلی شدید و درد راجعه کمر می‌شود. البته شایان ذکر است که بدشکلی‌های جزئی‌تر، علی‌رغم مشخص بودن، به ندرت موجب شروع درد می‌شوند.

اسکولیوز و کیفوز شوئرمن شایع‌ترین بدشکلی‌های ستون فقرات در کودکان هستند. اگر کودک بدشکلی اسکولیوز داشته باشد، وقتی از پشت به ستون فقراتش نگاه کنید، انحنای S شکلی را در ستون فقراتش می‌بینید. همچنین کیفوز شوئرمن باعث می‌شود خمیدگی شدیدی را از نمای جانبی در ستون فقرات ببینید.

تومور 

تومورهای استخوانی خوش‌خیم و بدخیم مختلفی مممکن است در ستون فقرات ایجاد شود. تومور گاهی‌اوقات به دردی شدید دامن می‌زند، اما گاهی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و به‌طور تصادفی تشخیص داده می‌شود.

هرچند تومور ستون فقرات جزء علل شایع کمردرد در کودکان و نوجوانان محسوب نمی‌شود، اما وجود تومور، به عنوان تشخیصی ممکن و البته غیرمعمول نباید نادیده گرفته شود.

شماری از نشانه‌های هشدار اشاره شده می‌تواند ناشی از وجود تومور باشد، به‌خصوص وقتی که بیمار از درد شبانه، احساس کسالت عمومی یا کاهش وزن شکایت دارد. کمردرد همراه با این علائم نگران‌کننده است و می‌تواند نشانه وجود تومور باشد، به همین دلیل پزشک دستور می‌دهد که آزمایش‌های تصویربرداری برای تأیید تشخیص انجام شود.

علائمی که والدین باید از آنها آگاهی داشته باشند

تمام والدینی که فرزندشان از کمردرد شکایت دارند، نگرانند که مبادا فرزندشان دچار مشکلی جدی‌تر از کمردرد باشد. هرچند کمردرد دلایل جدی نیز دارد، اکثر کودکان دچار کمردرد علائمی دارند که ناشی از آسیب‌دیدگی رباط یا عضله است و هیچ‌گونه ناهنجاری ساختاری وجود ندارد.

موارد زیر از جمله نشانه‌های هشدار کمردرد هستند که می‌توانند علامت ابتلا به مشکلات جدی‌تر باشد:

• درد شبانه: به‌ویژه دردی که کودک را از خواب بیدار کند؛
• دائمی بودن درد؛
• علائم بیماری عمومی مانند تب، لرز، کسالت و کاهش وزن؛
• استمرار درد بیش از چند هفته؛
• علائم در کودکان بسیار کوچک و
• ضعف، بی‌حسی یا درد پا.

نشانه‌های هشدار فوق لزوماً به معنای وجود مشکلی جدی‌تر نیست، بااین‌حال می‌توان با انجام دادن آزمایش‌ غربالگری مناسب بررسی کرد که آیا ارزیابی بیشتر لازم است یا خیر. برای مثال درد عضلات کمر می‌تواند بیشتر از چند ماه طول بکشد، اما اگر درد هفته‌های متمادی استمرار داشت، بهترین کار این است که برای مطلع شدن از تشخیص صحیح به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص کمردرد کودکان

پزشک در ابتدا بررسی می‌کند که مشکل چگونه ایجاد شده است و سپس معاینه بالینی را انجام می‌دهد.

بررسی سابقه پزشکی

پزشک پرسش‌هایی کلی را درباره سلامت عمومی کودک و پرسش‌هایی دقیق‌تر را درباره درد می‌پرسد. خود را برای پاسخ دادن به پرسش‌های زیر آماده کنید:

• درد کی شروع شد؟
• درد پس از آسیب‌دیدگی یا فعالیت سنگین شروع شد؟
• درد کمتر یا بیشتر شده است؟
• کدام فعالیت‌ها یا موقعیت‌ها باعث بیشتر شدن درد می‌شود؟
• کودک برای کمتر کردن کمردردش چه‌کار می‌کند؟

برای پزشک مهم است که بداند کودک درد را دقیقاً کجا احساس می‌کند، شدت دردش چقدر است و کمردرد تا چه حد باعث مختل شدن تحصیل و بازی کودک می‌شود. منتشر شدن درد در پا می‌تواند علامت وارد شدن فشار به عصب باشد.

معاینه بالینی

پزشک بخش‌های زیر را حین معاینه بالینی به دقت بررسی می‌کند:

ستون فقرات

پزشک تک‌تک مهره‌ها را لمس می‌کند و به دنبال بدشکلی‌هایی در هم‌ترازی و توانایی حرکتی ستون فقرات می‌گردد. چنانچه پزشک ببیند که انحنا و گردی ستون فقرات از نمای جانبی بیشتر از حد عادی است یا ستون فقرات انحنای جانبی دارد و به پهلو کج شده است، احتمال می‌دهد که مشکلی جدی وجود داشته باشد. پزشک حالت اندامی، روش گام برداشتن و توانایی رو به راست و چپ خم شدن کودک را بررسی می‌کند و ارزیابی می‌کند که آیا کودک می‌تواند آن‌قدر رو به جلو خم شود که انگشتان پایش را لمس کند یا خیر. اختلالات حرکتی نشان‌دهنده وجود مشکل در مفاصل ستون فقرات است.

عصب‌های کمر 

مشکلات دیسک‌های بین‌مهره‌ای باعث می‌شود که عصب‌های خروجی از ستون فقرات تحت فشار قرار بگیرد، بنابراین پزشک آزمایش‌های خاصی را برای ارزیابی اختلالات عصبی انجام می‌دهد. پزشک از کودک می‌خواهد که به پشت بخوابد، سپس پاهای کودک را بالا می‌برد ـ به این آزمایش، تست بالا بردن پا به صورت صاف می‌گویند. در آزمایش دیگر که به تست بالا بردن پا به صورت صاف و معکوس معروف است، پزشک پاهای کودک را در حالتی که روی شکم خوابیده است، بالا می‌برد. بررسی کردن رفلکس‌ها و حس پاها نیز برای ارزیابی وضعیت عصبی انجام می‌شود.

عضله‌ها

پزشک عضله‌های کمر و پاها را بررسی می‌کند. سفتی و گرفتگی عضلات کمر یا همسترینگ در پشت ران نشان می‌دهد که کودک سعی می‌کند با اجتناب کردن از حرکت‌ها و موقعیت‌های دردناک از خود در برابر درد محافظت کند. حساسیت به لمس عضله‌ها علامت آسیب‌هایی مانند استرین است.

تعادل، انعطاف‌پذیری، هماهنگی و قدرت عضلات 

آزمایش‌های دیگری نیز انجام می‌شود تا پزشک مطمئن شود که کمردرد بخشی از یک مشکل بزرگ‌تر نیست.

آزمایش‌های تصویربرداری

پزشک دستور می‌دهد که یک یا چند آزمایش تصویربرداری به منظور کمک به تشخیص انجام شود.

رادیوگرافی

عکس رادیوگرافی ساختارهای متراکمی مانند استخوان را نشان می‌دهد. اگر شکستگی، دررفتگی یا مشکلات استخوانی دیگر در ستون فقرات کودک وجود داشته باشد، این مشکلات در عکس رادیوگرافی دیده می‌شود.

اسکن استخوان 

متخصص ماده‌ای را در سیاهرگ تزریق می‌کند، سپس با دوربین خاصی می‌بیند که ماده حاجب کجا جمع می‌شود. اسکن استخوان التهاب، عفونت، تومور و شکستگی را نشان می‌دهد. چون آناتومی ستون فقرات بسیار پیچیده است و روند بیماری‌های فوق همواره در عکس رادیوگرافی دیده نمی‌شود، اسکن استخوان می‌تواند بسیار مفید باشد.

سی تی اسکن

سی تی اسکن تکنیک رادیوگرافی خاصی است که تصاویری سه‌بعدی را به دست می‌دهد و امکان مشاهده بخش‌هایی را فراهم می‌کند که در عکس رادیوگرافی دوبعدی دیده نمی‌شود. سی تی اسکن برای شناخت آناتومی پیچیده ستون فقرات بسیار مفید است.

تصویربرداری روزنانس مغناطیسی (MRI) 

MRI بافت‌های نرم بدن را نشان می‌دهد و به همین دلیل برای مشاهده نخاع، ریشه‌های عصب و ساختارهای دیگری کاربرد دارد که می‌توانند نقش مهمی در کمردرد داشته باشند.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)

پزشک به کمک توموگرافی گسیل پوزیترون به اطلاعات بیشتری درباره عملکرد اندام‌ها و بافت‌های بدن دست می‌یابد.

متداول‌ترین درمان‌های کمردرد کودکان و نوجوانان

درمان‌های متداول کمردرد کودکان با هدف تسکین علائم انجام می‌شود. کمردرد در کودکان معمولاً کوتاه‌مدت است و می‌توان آن را با استفاده از یخ، استراحت و مصرف داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن و مسکن‌های غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) از قبیل ایبوپروفن درمان کرد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ورزش روزانه نقش مهمی در کاهش کمردرد کودکان دارد. چنانچه ناهنجاری‌های مربوط به هم‌ترازی ستون فقرات علت اصلی کمردرد باشد، تعدیل فعالیت یا بستن بریس (کمربند طبی) توصیه می‌شود.

اگر کودک دچار کمردردی شدید و آزاردهنده باشد، کودک به متخصصی مانند متخصص فیزیوتراپی یا طب فیزیکی معرفی می‌شود تا متخصص تمرین‌ها و حرکات اصلاحی مناسب و تغییرات سبک زندگی را برای کاهش درد توصیه کند. درمان‌های مکمل مانند ماساژ، درمان دستی، کایروپراکتیک و طب سوزنی فرایند التیام یافتن کودک را تسریع می‌کند و به تسکین سریع‌تر درد کمک می‌کند.

توصیه‌هایی برای والدین جهت پیشگیری از کمردرد کودکان

حالت اندامی برای پیشگیری از کمردرد کودکان و نوجوانان بسیار مهم است. چون ساختارهای اسکلتی ـ عضلانی بدن کودکان و نوجوانان هنوز در حال رشد است، لازم است دقت کنید که کودک به درستی بنشیند، بایستد و اشیاء را بلند کند و فعالیت‌هایی را انجام ندهد که فشار مکرری را به ستون فقراتش وارد کند ـ برای مثال مطمئن شوید که فشار شدیدی حین ورزش به ستون فقرات فرزندتان وارد نمی‌شود.

توصیه‌های زیر را رعایت کنید تا فرزند عزیزتان دچار رنج کمردرد نشود:

• حمل کوله‌پشتی به روش مناسب: دقت کنید که فرزندتان کوله‌پشتی‌اش را روی هر دو شانه بیاندازد؛
• از فعالیت‌هایی مانند ژیمناستیک که فشار مکرر را به عضلات یکسان وارد می‌کند، اجتناب کنید؛
• وقتی قرار است فرزندتان مدتی طولانی بنشیند، تشویقش کنید هر چند وقت یک‌بار استراحت کند، بلند شود و نرمش‌های کششی انجام بدهد؛
• فعالیت‌های بدون تحرک و پشت‌میزنشینی را محدود کنید؛
• حالت اندامی مناسب را به فرزندتان آموزش بدهید: از او بخواهید که قوز نکند و صاف بنشیند؛
• خانه را حتی‌الامکان به محیطی بدون استرس تبدیل کنید و
• با طبخ و ارائه تنقلات و وعده‌های غذایی متعادل به فرزندتان کمک کنید که وزنش را در حد سالم نگه دارد و رژیم سالمی را رعایت کند.

همچنین والدین باید به بهبود سلامت جسم و روان فرزندانشان کمک کنند؛ مطالعات نشان می‌دهد درصد شیوع کمردردهای شدیدتر در میان کودکانی که استرس یا افسردگی را تحمل می‌کنند، بالاتر است. از فرزندانتان بخواهید فعال باشند، هر روز ورزش کنند، به اندازه کافی و به خوبی بخوابند و استراحت کنند.

اگر فرزندتان دچار کمردرد شد، نگران نشوید، فرزندتان با بهره‌گیری از درمان مناسب و ایجاد تغییرات مفید در سبک زندگی دوباره در مسیر سلامتی و زندگی بدون درد قرار می‌گیرد و می‌تواند فعالیت‌های محبوبش را پس از مدتی دوباره انجام بدهد.