علت و درمان درد مچ پا
مچ پای شما تقریبا در هر فعالیتی که انجام می‌دهید درگیر است. حرکاتی مانند ایستادن، راه رفتن، دویدن، شنا کردن و بسیاری از کارهای دیگر نیازمند حرکت مفصل مچ پا هستند. زمانی که مچ پا دچار آسیب یا بیماری شود، درد ناشی از آن می‌تواند تا حدود بسیار زیادی توانایی حرکتی شما را مختل کند. در مفصل مچ پا تعداد زیادی استخوان و ساختار پیچیده ای از عضلات و رباط‌ها وجود دارد و درد مچ پا می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بروز مشکل در هر یک از این اجزا باشد.
آناتومی مچ پا
مفصل مچ پا از سه استخوان اصلی تشکیل شده است:
- استخوان تیبیا (درشت‌نی): استخوان تیبیا، استخوان درشت‌تر و بلند‌تر ساق پا است.
- فیبولا (نازک‌نی): استخوان کوچک‌تر ساق پا که میزان بسیار کمی از وزن بدن (تنها در حدود 7%) را بر روی خود تحمل می‌کند.
- استخوان تالوس: استخوان کوچکی که بین فیبولا و تیبیا و استخوان پاشنه (کالکانه) قرار دارد.
لیگامنت‌ها یا رباط‌های زیادی در مچ پا وجود دارند که استخوان‌های مچ پا را در کنار یکدیگر نگه می‌دارند. همچنین تاندون‌های زیادی به استخوان‌های مچ پا وصل هستند و عضلات پا را به استخوان‌ها مچ پا وصل می‌کنند. سطح انتهایی هر یک از استخوان‌های مچ با غضروف مفصلی پوشیده شده است.
علل شایع درد مچ پا
پیچ خوردن مچ پا (کشیدگی و پارگی رباط مچ پا)
پیچ خوردن مچ پا آسیبی است که در اغلب موارد موجب پارگی رباط‌های خارجی مچ پا می‌شود و میزان این آسیب می‌تواند خفیف یا بسیار شدید باشد. در صورتی که آسیب مچ بسیارشدید باشد ممکن است رباط مچ پا به طور کامل پاره شود که در این حالت مچ پا دچار بی ثباتی می‌شود. در صورتی که مچ پای فرد چندین بار و به صورت مکرر پیچ بخورد، رباط‌های مچ پا ضعیف می‌شوندو مچ پا به طور مزمن دچار بی ثباتی شده و در نتیجه در ادامه نیز مچ پا مکررا پیچ می‌خورد. همین مسئله در ادامه موجب بروز سایر مشکلات برای مچ پا، از جمله التهاب غضروف بین استخوان پاشنه و ساق یا تشکیل خارهای استخوانی در مچ پا می‌شود و این مشکلات نیز در نهایت می‌توانند منجر به آرتروز مچ پا شوند.
شکستگی مچ پا
مچ پا از سه استخوان اصلی تشکیل شده است و پا نیز دارای 26 استخوان است. شکستگی مچ پا می‌تواند در هر یک از این استخوان‌ها باشد و معمولا نتیجه‌ی زمین خوردن، وارد شدن ضربه‌ی شدید یا چرخیدن ناگهانی و با سرعت می‌باشد.
کیست گانگلیون
منظور از کیست گانگلیون توده‌ای از بافت نرم و یا یک برآمدگی پر از مایع است که روی مچ پا تشکیل می‌شود. این کیست معمولا در زیر پوست تشکیل می‌شود و علاوه بر مفصل مچ پا، ممکن است در پا یا مچ دست نیز ایجاد شود. این کیست معمولا هیچ دردی ایجاد نمی کند، اما در صورتی که کیست بر روی عصب‌ها فشار وارد کند می‌تواند موجب بروز درد و نارحتی، بی‌حسی و گزگز پا شود.
تاندونیت تیبیال خلفی
تاندون خلفی تیبیال تاندونی است که عضله‌ی ساق پا را به استخوان‌های مچ پا وصل می‌کند. وظیفه‌ی اصلی این تاندون حفظ قوس کف پا است در هنگام وارد شدن فشار به کف پا در حین راه رفتن یا دویدن می‌باشد. تورم و التهاب این تاندون موجب بروز درد می‌شود و لازم است که فورا برای درمان آن اقدام شود.
سندرم تونل تارسال
تونل تارسال در واقع کانال یا فضایی است که عصب تیبیال از آن عبور می‌کند. سندرم تونل تارسال زمانی رخ می‌دهد که درون این کانال تورم رخ دهد و به عصب تیبیال فشار وارد شود که این مسئله موجب درد مچ پا و پا و همچنین احساس سوزش و گزگز در داخل مچ پا، پاشنه و کف پا می‌شود.
آرتریت مچ پا
آرتریت یا آرتروز مچ پا به معنای التهاب بافت‌هایی است که درون مفصل قرار دارند. این التهاب موجب بروز درد، تورم و آسیب به مفصل می‌شود. در صورت عدم اقدام برای درمان این مشکل، درد پا و مچ پا شدیدتر می‌شود و نهایتا این درد تا حدی غیرقابل تحمل می‌شود که نمی‌توانید حتی مسافتی کوتاه را نیز راه بروید. آرتریت بسیار شدید می‌تواند موجب محدود شدن دامنه‌ی حرکتی مفصل شده و کیفیت زندگی شما را کاهش دهد. اما در صورت اقدام برای درمان آرتریت، شما می‌توانید روند پیشروی بیماری را کنترل کنید و زندگی فعال‌تری داشته باشید.
آرتروز مفصلی
آرتروز مفصلی یا استئوآرتریت مچ پا نوعی بیماری فرسایشی است که موجب تحلیل رفتن و تخریب غضروف بین مفصلی می‌شود. در صورت ابتلا به آرتروز مچ پا، غضروفی که در سطح استخوان تیبیا قرار دارد و فشار‌های وارده را جذب می‌کند، فرسایش می‌یابد و به همین خاطر شخص در هنگام راه رفتن احساس درد می‌کند و استخوان‌های او بر روی هم سایش دارند.
روماتیسم
روماتیسم یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شخص به اشتباه به غشای مفصلی بدن به نام غشای سیناویال، حمله می‌کند و موجب التهاب و درد مزمن مفصل می‌شود. بر اثر ابتلا به روماتیسم، غشای سیناویال ضخیم و ملتهب می‌شود و مایع سیناویال به میزان بیش از حد تولید شده که این مشکل باعث التهاب و آسیب به ساختارهای مفصلی می‌شود. بدین ترتیب روماتیسم موجب تخریب غضروف، درد و خشکی مفصل می‌شود.
علائم همراه با درد مچ پا
در برخی موارد، درد مچ پا موقتی و خفیف است که در این صورت، اغلب با درمان‌های خانگی درمان می‌شود:
- درد در هنگام راه رفتین، دویدن یا پریدن
اما در مواردی نیز درد مچ پا بسیار شدید است:
- قرمزی در اطراف مفصل مچ پا
- تورم و التهاب مفصل
- وجود دردی مبهم در مچ پا که حتی در زمان بی حرکت بودن مچ پا نیز وجود دارد.
- عدم توانایی در بالا یا پایین رفتن از پله‌ها
درمان درد مچ پا
نوع درمانی که برای درد مچ پا تجویز می‌شود به علت ایجاد کننده‌ی درد و همچنین شدت درد بستگی دارد.
متد RICE
در اغلب موراد پزشک به شما توصیه می‌کند که از متد RICE برای کاهش درد و التهاب و درمان درد مچ پا استفاده کنید. متد RICE شامل استراحت (Rest)، گذاشتن کمپرس سرد (Ice)، بانداژ فشاری (Compression) و بالا گرفتن مچ پا (Elevation) می‌شود. کمپرس سرد باید در هر نوبت به مدت 20 دقیقه روی مچ پا قرار داده شود. بستن بانداژ فشاری به دور مچ پا موجب کاهش تورم و همچنین پشتیبانی بیشتر از مفصل مچ پا می‌شود. بالا گرفتن مچ پا نیز موجب کاهش تورم و کبودی می‌شود.
داروهای NSAID
ممکن است پزشک مصرف داروهای NSAID (ضدالتهاب غیراستروئیدی) مانند ایبوبروفن را توصیه کند. این داروها به صورت غیرتجویزی نیز از داروخانه قابل تهیه هستند.
سرمادرمانی یا گرمادرمانی
سرمادرمانی و گرمادرمانی بخش مهمی از برنامه‌ی فیزیوتراپی برای پا و مچ پا هستند. بسیاری از جلسات فیزیوتراپی در ابتدا با 10 دقیقه گرمادرمانی بر روی پا و مچ پا آغاز می‌شود و در نهایت نیز در پایان جلسه‌ی درمانی، کمپرس سرد برای مدت زمان مشابهی روی مچ پا قرار داده می‌شود.
پشتیبانی از مفصل مچ پا
مچ‌بند‌های فشاری دینامیک به کاهش درد ناشی از التهاب تاندون‌های مچ پا، ضعف رباط‌های پا، بی‌ثباتی مچ پا و کاهش علائم سندرم تونل مچ پا ، کمک می‌کند.
تزریق کورتیزون
در صورتی که درد مچ پا بسیار شدید باشد، ممکن است پزشک درون مفصل مچ پا ماده‌ی بی‌حس‌کننده و ضدالتهاب مانند کورتیزون تزریق کند.
فیزیوتراپی
در روش‌های فیزیوتراپی برای توانبخشی و بهبودی مچ پا، معمولا به مفاصل مختلف پا و مچ پا توجه می‌شود. همچنین وجو اختلالات مادرزادی یا زنتیکی در پا مانند کلاب‌فوت نیز ارزیابی شده و در درمان بیمار مدنظر قرار می‌گیرند. متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی، از روش‌های مختلف دیگری هم برای درمان دردهای مفصلی استفاده می‌کنند، مانند:
- لیزر تراپی
- شاک‌ویو تراپی
- اوزون تراپی
- مگنت تراپی
ماساژ
ماساژ درمانی معمولا بخش بسیار مهمی از برنامه‌ی فیزیوتراپی برای مچ پا و پا است.
اولتراسوند
در برخی موارد برنامه‌ی فیزیوتراپی پا و مچ پا شامل انجام تکنیک‌های اولتراسوند مانند EPAT نیز می‌شود. در این روش درمانی که کاملا بدون درد است، امواج اولتراسوند به ناحیه آسیب‌دیده تابانده می‌شوند. این کار موجب شکسته شدن بافت‌های فیبروزی در محل آسیب‌دیده می‌شود و در ادامه به جای این بافت‌های فیبروزی، بافت سالم تشکیل می‌شود و حالت خشکی مفصل برطرف شده و مچ پا مجددا تحرک و دامنه حرکتی خود را بازمی یابد.
ورزش‌های مخصوص درد مچ پا
حرکات کششی و تقویتی مچ پا می‌تواند تاثیر بسیار چشمگیری در کاهش درد مچ پا پس از آسیب‌دیدگی داشته باشد. البته ممکن است به نظر عجیب و متناقض بیاید که در حالی که مچ پا درد دارد، آن را تمرین دهیم اما این روش در واقع موجب کاش درد و بهبودی سریع‌تر آسیب می‌شود که البته این در صورتی است که شما ورزش‌ها و حرکات مناسب را به شیوه‌ی صحیح انجام دهید.
مداخلات جراحی
در برخی از موارد که تمامی روش‌های درمان معمول و غیرتهاجمی موثر نیستند، انجام عمل جراحی ضرورت دارد. بهبودی بعد از عمل جراحی ممکن است چند روز تا چند ماه طول بکشد. مدت زمان ریکاوری معمولا به شدت درد و علت اصلی بروز درد بستگی دارد.
