پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان‌ها می‌تواند موجب بروز شکستگی‌های دردناکی شود. هرکس با هر سنی ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شود، اما این بیماری در بین زنان یائسه، به علت کاهش چشمگیر هورمون حفاظت‌کننده‌ی استروژن، بیشتر شایع است. عوامل خطری که ریسک ابتلا به پوکی استخوان را بیشتر می‌کنند عبارتند از بالا بودن سن، زن بودن، کم بودن وزن بدن، یائسگی و یا کم بودن هورمون‌های جنسی، سیگار کشیدن و مصرف برخی داروها. هرچند ابتلا به پوکی استخوان احتمال آسیب دیدن و زمین خوردن را افزایش نمی دهد. اما کسانی که به پوکی استخوان دچار هستند، اگر دچارحادثه، زمین خوردن یا اصابت ضربه شدید شوند، احتمال بروز شکستگی در آنها بیشتر از سایر افراد است. نواحی که بیش از همه دچار شکستگی می‌شوند عبارتند از لگن، مهره‌های ستون فقرات و مچ دست. روش‌های پیشگیری و درمان پوکی استخوان عبارتند از مصرف ویتامین D و کلسیم، ورزش کردن و مصرف داروهای مخصوص پوکی استخوان.
متخصصین ما در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی قصر در درمان پوکی استخوان، از درمانهای فیزیوتراپی، ورزش و مگنت تراپی برای بهبود عملکرد فیزیکی بيماران مبتلا به پوکی استخوان استفاده می‌کنند. هدف متخصصین ما در درمان پوکی استخوان، تشخیص به موقع و استفاده از تکنیکهای مختلف دارویی و غیردارویی برای به حداکثر رساندن عملکرد حرکتی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به پوکی استخوان شدید و خفیف می‌باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمانهای فیزیوتراپی ممکن برای درمان پوکی استخوان یا رزرو نوبت می‌توانید از شماره‌های ۰۳۱۳۲۳۶۷۴۶۵ – ۰۳۱۳۲۳۳۰۳۸۲ استفاده نمایید.
علت بروز پوکی استخوان چیست؟
اگرچه ما معمولاً فرض می‌کنیم که استخوان‌هایمان عضوهای ثابت و بدون تغییر در بدنمان هستند، اما بافت استخوانی همواره در حال تغییر و تحول است. سلول‌های استخوانی مرده یا آسیب‌دیده به طور مداوم با سلول‌های جدید و سالم جایگزین می‌شوند تا استحکام و ساختار استخوان حفظ شود. با این حال، با پیشرفت سن، فرایند تحلیل بافت استخوانی بیشتر می‌شود و همزمان تولید سلول‌های جدید نیز کاهش می‌یابد. در واقع، تراکم استخوانی در سن ۲۰ سالگی به حداوجود خود می‌رسد و سپس تا سن ۳۴ سالگی کمی کاهش می‌یابد و پس از آن، این فرآیند با سرعت بیشتری ادامه پیدا می‌کند. با این حال، در برخی از افراد، فرآیند ضعیف شدن استخوان‌ها بسیار سریعتر رخ می‌دهد که ممکن است به ابتلا به پوکی استخوان منجر شود و احتمال شکستگی را افزایش دهد.
عوامل خطر
برخی از عوامل موجب افزایش احتمال بروز پوکی استخوان می‌شوند. از بین این عوامل مختلف برخی را می‌توان اصلاح کرد (کاری برای آن انجام داد) و برخی دیگر قابل اصلاح و تحت کنترل شما نیستند. عواملی که نمی‌توان آنها را تغییر داد، عبارتند از:
- سن: با بالا رفتن سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر می‌شود.
- نژاد:افراد سفیدپوست و آسیایی بیش از دیگران در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
- ساختار استخوانی: افرادی که استخوان‌بندی ظریف‌تری دارند، ریسک بالاتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند.
- ژنتیک: سابقه‌ی خانوادگی در ابتلا به پوکی استخوان موثر است، خصوصا اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر‌ها به پوکی استخوان مبتلا باشد و دچار شکستگی لگن شده باشد.
- سابقه‌ی شکستگی استخوان: افرادی که بر اثر حادثه‌ی نه‌چندان جدی در گذشته دچار شکستگی شده‌اند، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند، خصوصا اگر سن آنها بالای ۵۰ سال باشد.
- داروها: برخی داروها احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند:
- داروهای هورمون‌تراپی با دوز بالا برای درمان اختلالات تیروئید
- داروهای ضدانعقاد و رقیق‌کننده‌ی خون
- برخی داروهای ضدافسردگی
- برخی داروهای دارای مشتقات ویتامین A (رتینوئید)
- داروهای مخصوص دیابت نوع دوم
- برخی داروهای مهارکننده‌ی سیستم ایمنی بدن مانند سیکلوسپورین
عوامل خطری که می‌توان اصلاح کرد
برخی از عوامل موثر در پوکی استخوان قابل تغییر و اصلاح کردن هستند از جمله:
- کاهش میزان هورمون‌های جنسی، خصوصا در زنان (استروژن کمتر بعد از دوران یائسگی)
- بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی (اختلالات غذاخوردن)
- مصرف تنباکو
- مصرف زیاد الکل
- کاهش میزان کلسیم، منیزم و ویتامین D بدن (ناشی از رژیم غذایی ناسالم، یا عدم جذب این مواد در بدن و یا مصرف برخی داروها)
- کم‌تحرکی یا بی‌تحرکی (انجام دادن ورزشهایی که در آن وزن بدن بر روی استخوان‌ها می‌افتد برای رشد و سلامت استخوان‌ها ضروری است)
- ابتلا به برخی بیماری‌ها (تیروئید پرکار یا کم‌کار و بیماری کوشینگ) و یا مصرف داروهایی که موجب تغییر در میزان هورمون‌های بدن می‌شوند و یا داروهایی که تراکم استخوانی را کاهش می‌دهند.
- ابتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی و اسپوندلیت آنکیلوزان نیز موجب افزایش ریسک ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند.
علائم و نشانه‌ها
- کاهش تراکم استخوان که به تدریج رخ می‌دهد و در نهایت منجر به پوکی استخوان می‌شود هیچ علائم بیرونی را ایجاد نمی کند.
- به همین خاطر ممکن است بیمار تنها زمانی متوجه پوکی استخوان شود که یک شکستگی استخوانی غیرمنتظره برای او رخ دهد.
- سر خوردن یا کشیده شدن اعضای بدن یا حتی یک سرفه وعطسه‌ی ساده نیز می‌تواند باعث شکستگی شود. معمولا شکستگی در ناحیه لگن، ستون فقرات و مچ دست رخ می‌دهد.
- شکستگی‌های ستون فقرات می‌تواند منجر به تغییر شکل ستون مهره‌ها و در نتیجه تغییر حالت قرارگیری بدن شود و شخص دچار قوز پشت کمر شود.
تست و تشخیص
پوکی استخوان را می‌توان مستقیما از طریق اسکن استخوانی و اندازه‌گیری تراکم استخوان‌ها تشخیص داد. تکنولوژی اشعه ایکس که برای نمایش تراکم استخوانی به کار می‌رود (با نام آزمایش تراکم بافت استخوان) یک اشعه ایکس با انرژی دوگانه برای جذب‌سنجی و تراکم‌سنجی است. برای انجام آزمایش تراکم بافت استخوان از دو دستگاه استفاده می‌شود.
- دستگاه مرکزی: دستگاه اسکن بزرگ و ثابتی که در مراکز بیمارستانی قراردارد و درحالی که بیمار روی یک تخت دراز کشیده است، تراکم استخوان لگن و ستون فقرات او را اندازه‌گیری می‌کند.
- دستگاه محیطی: یک دستگاه کوچک و قابل‌حمل که توسط آن می‌توان تراکم استخوان‌های مچ دست، پاشنه‌ی پا یا انگشتان را اندازه‌گیری کرد.
درمان
داروها
داروهایی که در حال حاضر برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در دسترس هستند عبارتند از:
- داروهای بیفسفنات: اینها داروهای استخوان هستند که روند تحلیل رفتن استخوان را کند می‌کنند و بدین ترتیب احتمال بروز شکستگی را کاهش می‌دهند.
- آگونیست و آنتاگونیست استروژن (یا داروهای تعدیل کننده‌ی استروژن انتخابی): برای مثال رالوکسیفن یکی از این داروهاست که مصرف آن برای زنان یائسه تایید شده است و ریسک بروز شکستگی‌های ستون فقرات را کاهش می‌هد.
- کلسیتونین (Calcimar، Miacalcin): این دارو نیز برای پیشگیری از شکستگی‌های ستون فقرات در زنان یائسه و همچنین کنترل درد ناشی از شکستگی به کار می‌رود.
- هورمون‌های پاراتیروئید: برای مثال تری پاراتاید که مصرف آن برای افرادی که به شدت در معرض بروز شکستگی هستند تایید شده است. این داروها موجب تحریک بدن برای ترمیم و شکل گیری استخوان می‌شود.
- هورمون‌های استروژن
- هورمون تراپی
- داروهای مهارکننده‌ی لیگاند RANK: داروی دنوزوماب (denosumab)، با نام تجاري اکسجوا (Xgeva) دارویی برای انجام ایمونوتراپی است که روشی جدید برای درمان پوکی استخوان است.
مگنت‌تراپی
مگنت تراپی بر اساس همان اصولی که در درمان آرتروز به کار می‌رود، برای درمان پوکی استخوان نیز موثر است و کاربرد دارد. بنابراین انجام مگنت تراپی باید تاجای ممکن به ناحیه مدنظر برای درمان نزدیک باشد.شکستگی استخوان‌ها در بین افراد مبتلا به پوکی استخوان بسیار شایع است و انجام مگنت‌تراپی می‌تواند توانایی بدن برای ترمیم استخوان‌ها را بهبود دهد. در صورتی که شما دچار شکستگی استخوان شده‌اید، لازم است در اولین فرصت ممکن، مگنت‌تراپی در نزدیکی محل شکستگی استخوان بر روی شما انجام شود.
درمان با میدان الکترومغناطیسی
استفاده از اعمال میدان الکترومغناطیسی درمانی یکی از روش‌های درمانی برای پوکی استخوان است. بدن ما دارای چندین میدان الکترومغناطیسی است که هر کدام به یکی از بافت‌ها و ارگان‌های خاص بدن تعلق دارند و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در این روش، با ایجاد یک جریان میکرو در بدن، با استفاده از پارامترهای خاص میدان مغناطیسی مانند دامنه، فرکانس و شکل موج، پاسخ‌های بیولوژیکی خاصی در بدن ایجاد می‌شود. انجام درمان الکترومغناطیسی منجر به بهبود تراکم مواد معدنی در استخوان و افزایش رشد استئوبلاست‌ها می‌شود و تأثیر مثبتی بر سایتوکینها، پروستاگلاندین‌ها و عوامل رشد سلولی دارد.
فیزیوتراپی و ورزش
در درمانهای فیزیوتراپی از تکنیکهای مختلفی برای مقابله با پوکی استخوان استفاده می‌شود. ورزشهایی که در ان وزن بدن بر روی استخوان‌ها تحمل می‌شود (مانند پیاده روی) به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند و ازطرف دیگر قدرت عضلات را افزایش داده و بنابراین عضلات بهتر می‌توانند از استخوان‌ها و مفاصل پشتیبانی کنند. انجام ورزشهایی مانند یوگا به بهود حالت قرارگیری بدن و حفظ تعادل کمک می‌کند و احتمال زمین خوردن و شکستگی استخوان‌ها را کاهش می‌دهد.
- تمرینات قدرتی: هدف از انجام این تمرینات افزایش قدرت عضلات شما است. در این تمرینات باید عضلات خود را در جهت مخالف یک نیروی مقاومتی (مانند دمبل، نیروی گرانش زمین و ..) حرکت دهید. انجام تمرینات قدرتی می‌تواند به افزایش تراکم استخوان‌های لگن و ستون فقرات کمک کند.
تمرین اصلاح حالت صحیح قرارگیری بدن: در این تمرینات باید به نحوه صحیح قرارگیری اجزای مختلف بدن و ایجاد راستای صحیح در بین اعضای مختلف بدن توجه شود. موضوع راستای صحیح ستون فقرات یکی از مسائل مهمی است که برای افراد مبتلا به پوکی استخوان می‌تواند مشکل‌ساز شود و باید به آن توجه نمود.
- تمرینات تعادل: در انجام این تمرینات، حفظ تعادل بدن به چالش کشیده می‌شود و از این طریق توانایی فرد در حفظ تعادل بدن خود بیشتر می‌شود.
- کاهش نقطه اتکاهای بدن: برای مثال ایستادن روی یک پا یا راه رفتن روی نوک انگشتان یا بر روی پاشنه‌ی پا
- راه رفتن با یک الگوی غیرطبیعی: برای مثال راه رفتن روی یک خط راست و ابتدا گذاشتن نوک انگشت روی زمین و سپس پاشنه.
- انتقال دادن وزن بدن به یک جهت تا جای ممکن: برای مثال انتقال دادن بیشتر وزن روی یک پا
پیشگیری
پیشگیریبا رعایت برخی نکات و ایجاد تغییرات در سبک زندگی و همچنین انجام دارودرمانی، می‌توانید از بروز پوکی استخوان پیشگیری کنید یا در صورت ابتلا به آن، احتمال بروز شکستگی استخوان را کاهش دهید، روند کاهش تراکم استخوان را کند کنید و مواد معدنی لازم برای سلامت استخوان‌ها را تأمین کنید. برخی از تغییراتی که در سبک زندگی خود می‌توانید انجام دهید و از بروز شکستگی جلوگیری کنید، بدین شرح هستند:
- کلسیم: مطمئن شوید که به بدن شما کلسیم کافی می‌رسد. با بالا رفتن سن میزان نیاز بدن ما به کلسیم بیشتر می‌شود. غذاهای خاصی دارای میزان کلسیم بالایی هستند. کلسیم مورد نیاز بدن را می‌توان هم از طریق رژیم غذایی سالم و هم از طریق قرص‌های مکمل تامین کرد.
- ویتامین D: مطمئن شوید که به بدن شما به اندازه کافی ویتامین D می‌رسد. ویتامین D از طریق واکنش سنتزی در پوست بعد از تابش آفتاب به پوست، در بدن تولید می‌شود. همچنین می‌توان از طریق مصرف غذاهای غنی‌شده با ویتامین D، زرده تخم مرغ، ماهیان آب شور و جگر مقداری از ویتامین D بدن را تامین کرد.
- ترک سیگار: در صورتی که سیگار می‌کشید، کسیدن سیگار را ترک کنید. کشیدن سیگار موجب کاهش رشد استخوانی و استخوان سازی در بدن شده و میزان هورمون استروژن را نیز در بدن زنان کاهش می‌دهد.