کیست بیکر یا رکبی (ورم پشت مفصل زانو): علت، علائم و درمان آن
کیست بیکر یا همان کیست پوپلیتال عارضه‌ای است که عموما بر اثر مشکل یا بیماری دیگری ایجاد شده و موجب بروز برآمدگی یا ورم در پشت مفصل زانو می‌شود. از آنجایی که مایع درون کیست بیکر در واقع همان مایع سیناویال مفصلی می‌باشد، این کیست یک "کیست واقعی" محسوب نمی‌شود. در صورتی که تورم در پشت زانو باشد، ممکن است بورس‌های مفصلی نیز دچار التهاب شوند.
بر اثر یک بیماری یا آسیب خاص، ممکن است غشای سیناویال در اطراف مفصل زانو ملتهب شود و در نتیجه مایع سیناویال زیادی تولید کند و این مایع وارد بورس مفصلی در پشت زانو شده و اندازه‌ی آن را بزرگ کند و شکلی شبیه به کیست ایجاد کند که با نام کیست بیکر یا کیست رکبی شناخته می‌شود. کیست بیکر در اغلب موارد کوچک است، اما در مواردی می‌تواند بسیار بزرگ و به‌اندازه‌ی توپ بیسبال شود. کیست‌های کوچک معمولا دردی ندارند، اما با رشد کردن کیست ممکن است خشکی مفصل و درد پشت زانو ایجاد شود.
فهرست نمایش
کیست بیکر یا ورم پشت مفصل زانو چیست؟
کیست رکبی در ناحیه پشت زانو شکل می‌گیرد و موجب تورم قسمتی از زانو به نام بورس پوپلیتال می‌شود. درون کپسول مفصلی مایعی به نام سیناویال وجود دارد که موجب می‌شود ساختارهای مختلف زانو در حین حرکت کردن زانو، سایش کمتری داشته باشند. اما در مواردی، مایع سیناویال بیش از حد تولید می‌شود و این مایع در پشت زانو تجمع پیدا کرده و موجب تورم بورس پوپلیتال در پشت زانو می‌شود که به آن کیست بیکر یا رکبی گفته می‌شود. در اغلب موارد، کیست بیکر بر تجمع بیش از حد مایع سیناویال در مفصل، ایجاد می‌شود.
علل
کیست بیکر بر اثر آسیبی ایجاد می‌شود که موجب التهاب و تورم زانو شده است. علت درد پشت زانو و ورم آن برخی از بیماری‌ها و آسیب‌ها است که عبارتند از:
- آرتریت زانو، آرتروز مفصلی یا روماتیسم زانو. مفصل زانو دچار التهاب می‌شود.
- وارد شدن آسیب مستقیم (مانند ضربه یا فشار شدید) به زانو مانند پارگی مینیسک و پارگی رباط
- التهاب
- نقرس
پاره شدن کیست بیکر موجب درد حاد و شدید در پشت زانو می‌شود که این درد تا ماهیچه دوقلوی پا منتشر شده و موجب تورم آن می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
کیست بیکر در اغلب موارد موجب بروز درد نمی شود و به همین خاطر ممکن است تشخیص آن مشکل باشد و در صورتی که کیست بیکر موجب بروز علائم شود، این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- ناحیه پشتی زانو (و در مواردی ران پا) متورم می‌شود.
- درد زانو
- خشکی زانو و عدم توانایی خم کردن زانو
- وجود تورم و برآمدگی مدور در پشت زانو به اندازه‌ی توپ گلف
- احساس گرفتگی و فشار در پشت مفصل زانو که تا عضله دوقوی ساق پا ادامه دارد.
- کاهش انعطاف‌پذیری زانو
- احساس درد و حساسیت به لمس بعد از انجام فعالیت فیزیکی
اگر در تاریکی، به سمت کیست نور بیاندازید، داخل ان را به رنگ قرمز و شفاف می‌بینید که نشان می‌دهد، داخل کیست از مایع پر است.
عوارض کیست بیکر
در موارد نادری ممکن است کیست رکبی پاره شود و مایع درونآان به سمت ساق پا نشت کند که در این صورت موجب عوارض زیر می‌شود:
- درد تیز و تیرکشنده‌ی زانو
- تورم ساق پا
- حرکت کردن مایع از بالا به پایین ساق پا را حس می‌کنید و در مواردی ساق پا قرمز می‌شود
- علائم ایجاد شده بر اثر این عارضه مشابه با علائم وجود لخته خون در پا (ترومبوز ورید عمقی) است.
تست و تشخیص
برای تشخیص علت ورم پشت مفصل زانو لازم است که معاینات دقیقی صورت بگیرند. کیست بیکر را می‌توان با انجام معاینه فیزیکی تشخیص داد، چرا که برآمدگی کیست در پشت زانو در حالتی که فرد ایستاده و زانوی او صاف است، به وضوح مشخص می‌باشد. در حالتی که زانو خمیده است نیز می‌توان به راحتی کیست را با دست لمس کرد. اما در صورتی که علائم شما، نشان‌دهنده‌ی وجود عارضه یا بیماری جدی‌تری باشند، ممکن است پزشک انجام عکسبرداری از زانو را تجویز کند تا وضعیت شما را بیشتر بررسی کند. روش‌های عکسبرداری از زانو عبارتند از:
- رادیوگرافی با اشعه‌ی ایکس
- تست اولتراسوند
- اسکن ام آر آی
درمان
روش R.I.C.E
این حروف به معنای استراحت (Rest)، کمپرس سرد (ice)، بانداژ فشاری (compress) و بالاگرفتن زانو (elevation) هستند. به زانوی خود فشار وارد نکنید. برای رفع التهاب از کمپرس سرد استفاده کند و برای اعمال فشار خفیف روی مفصل از بانداژ فشاری یا زانوبند کشی استفاده کنید. در هر زمان که برایتان امکان دارد (خصوصا شب‌ها)، به حالتی بنشینید یا دراز بکشید که پای شما بالا باشد.
گرمادرمانی و سرمادرمانی
استفاده از کمپرس سرد نیز یکی از روش‌های موثر درمان کیست بیکر درخانه است. کمپرس گرم نیز برای تشکین درد ناشی از کیست بیکر مفید است.
دارودرمانی
در اغلب موارد، با تجویز داروهای مسکن مانند پاراکتامول و کدئین می‌توان درد زانو را تسکین داد. بنابراین در صورت داشتن درد، موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید و از او کمک بخواهید.
تزریق کورتیزون
داروهای کورتیکاستروئید مانند کورتیزون را می‌توان مستقیما در مفصل زانو تزریق کرد تا التهاب زانو فروکش کند. این روش درد و التهاب ناشی از کیست بیکر را برطرف می‌کند اما نمی تواند از بازگشت مجدد کیست بیکر جلوگیری کند.
بیرون کشیدن مایع درون کیست
پزشک شما با استفاده از یک سوزن، مایع داخل کیست را بیرون می‌کشد. این روش درمانی با نام آسپیراسیون شناخته می‌شود و برای آن که پزشک سوزن را دقیقا به محل مورد نظر هدایت کند، از تصاویر اولتراسوند زانو به طور همزمان استفاده می‌کند.
فیزیوتراپی
انجام درمان‌های فیزیوتراپی مانند ماساژ و حرکات کششی و تقویت عضلات چهارسر ران و رباط کشکک زانو ، به درمان سریع تر کیست بیکر کمک می‌کنند. تورم درد پشت زانو را می‌توان با بانداژ فشاری، استفاده از عصا و کمپرس سرد کاهش داد. با انجام حرکات تقویت عضلات زانو و حرکات کششی برای افزایش دامنه حرکتی زانو، می‌توان علائم ناشی از کیست بیکر را کاهش داد و توانایی عملکردی زانو را بهبود بخشید.
درمان علت زمینه‌ایِ شکل‌گیری کیست بیکر
پزشک معالج بایستی علت بروز کیست رکبی را تشخیص داده و سپس برای درمان آن اقدام کند. برای مثال در صورتی که علت تجمع مایع سیناویال در پشت زانو، پارگی مینیسک زانو باشد، ممکن است لازم باشد که برای ترمیم مینیسک عمل جراحی انجام شود. در صورتی که کیست بیکر به خاطر ابتلا به آرتروز زانو باشد، لازم است برنامه‌ی درمانی مناسب برای کنترل آرتروز زانو تدوین شود. درمان آرتروز زانو در موارد بسیار کمی به انجام جراحی نیاز دارد.
ورزش درمانی برای رفع کیست بیکر
کیست رکبی در اغلب موارد بر اثر گرفتگی عضلات ایجاد می‌شود. گرفتگی عضلات همسترینگ (پشت ران) موجب بدتر شدن کیست بیکر (کیست پوپلیتال) می‌شود، چرا که به بورس مفصلی پوپلیتال، فشار مضاعف وارد می‌شود.
کشش همسترینگ در حالت ایستاده
در ابتدا یک صندلی یا چهارپایه تهیه کنید که در حدود یک فوت و نیم ارتفاع داشته باشد. یک پای خود را روی صندلی قرار دهید و پای دیگر شما روی زمین بماند. زانوی خود را کمی خم نگه دارید (در حدود 15 درجه) و سپس در حالی که کمر شما صاف است، به سمت جلو خم شوید تا کشش را در پشت ران خود احساس کنید. این حرکت را سه بار تکرار کنید و کل این تمرین را دو بار در روز (یک بار قبل از ورزش و یک بار بعد از آن) انجام دهید.
پیشگیری از بروز کیست بیکر
روش خاصی برای پیشگیری از ورم پشت مفصل زانو وجود ندارد و برای پیشگیری از بروز آن لازم است که خطر ابتلا به هر بیماری یا آسیبی که موجب تشکیل کیست بیکر می‌شود (مانند آرتروز) را کاهش دهید.
