اولتراسوندتراپی و کاربرد آن در فیزیوتراپی چیست؟
"اولتراسوند تراپی" نوعی از درمان‌های طب فیزیکی محسوب می‌شود که با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا، گرما را به مناطق آسیب‌دیده بدن انتقال می‌دهد. اولتراسوند تراپی در سراسر جهان توسط متخصصین فیزیوتراپی و متخصصین طب کار، برای بهبود شرایط دردناک متعددی ازجمله: التهاب تاندون‌ها، آرتریت، فیبرومیالژی و آسیب‌های اسکلتی، عضلانی، استفاده می‌شود. استفاده از امواج اولتراسوند، یک روش درمانی شناخته‌شده است که به کمک افزایش جریان خون و کاهش درد و التهاب، به فرایند بهبودی بیمار کمک می‌کند. بااین‌حال، همانند تمام درمان‌های پزشکی، موارد احتیاطی وجود دارد که قبل از استفاده از اولتراسوند درمانی، باید مدنظر گرفته شود.
فهرست نمایش
مزایای اولتراسوند درمانی
استفاده از امواج صوتی اولتراسونیک در بافت‌های بدن، مزایای متعددی دارد، ازجمله:
ایجاد حرارت در بافت‌های عمیق بدن
اولتراسوند تراپی از طریق ارتعاشات ایجادشده توسط امواج صوتی، گرما تولید می‌کند. هنگامی‌که بافت تحت ارتعاش قرار می‌گیرد، اصطکاک سطحی مولکول‌ها در تمامی جهات افزایش می‌یابد، این امر باعث می‌شود در ناحیه موردنظر دمای بافت افزایش یابد. این خاصیت اولتراسوند تراپی جایگزین استفاده سنتی از کمپرس گرم می‌باشد، با این تفاوت که در کمپرس گرم گرما نمی‌تواند به بافت‌های عمیق نفوذ پیدا کند. امواج اولتراسوند در فرکانس‌های مختلفی در دسترس می‌باشند، که این امر می‌تواند بافت‌های مختلف در عمق‌های مختلف را در دسترس ما قرار دهد. برخی از شرایطی که ممکن است از این گرمای عمیق‌تر بهره‌مند شوند، عبارت‌اند از استئوآرتریت (پوکی استخوان) و سندروم درد اندام فانتوم (احساس درد دراندام خیالی پس از قطع عضو).
کشش در بافت‌های عمیق‌تر
گرمای تولیدشده توسط اولتراسوند در بافت‌های عمیق‌تر می‌تواند به استراحت عضلات تحت تنش و یا سفت شده کمک نماید. با این کار اسپاسم و گرفتگی‌های عضلانی به حداقل رسیده و تنش و آسیب‌های همراه آسیب‌دیدگی کاهش می‌یابند. همچنین اولتراسوند درمانی می‌تواند دامنه حرکتی اندام‌ها را افزایش دهد.
ترمیم بافت
محققان معتقدند حرارت عمیق ایجادشده توسط امواج اولتراسوند، می‌تواند در بافت‌های عمیق‌تر اثر ترمیمی مثبتی داشته باشد. درواقع اولتراسوند سوخت‌وساز سلول‌های بافت نرم بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این، نفوذپذیری سلول‌ها در خصوص مواد ترمیمی که در اثر افزایش خون برای بافت‌ها در دسترس بیشتر قرار می‌گیرند، افزایش می‌یابد.
کنترل بافت اسکار
یکی دیگر از مزایای اولتراسوند تراپی مربوط به خاصیت امواج صوتی آن است. امواج تولیدشده توسط اولتراسوند باعث ایجاد ارتعاشات کوچک در سلول‌های بافت‌های نرم بدن می‌شود. این میکرو ارتعاشات بر فیبرهایی که بافت اسکار را شکل می‌دهند، اثر می‌گذارند. درواقع باگذشت زمان، اولتراسوند تراپی می‌تواند از شکل‌گیری بافت اسکار جلوگیری کرده و حتی ممکن است بافت اسکار تشکیل‌شده را نیز کاهش دهد.
کاهش درد
کنترل درد توسط اولتراسوند تراپی در اثر خاصیت مکانیکی این روش حاصل می‌شود. به‌واسطه امواج اولتراسوند، اسپاسم، گرفتگی و سفتی عضلات کاهش یافته و ترمیم بافت نیز بهبود می‌یابد. در برخی موارد مزیت اولتراسوند تراپی به خود روش برنمی‌گردد بلکه مربوط به شرایطی می‌شود که برای متخصص فیزیوتراپی فراهم می‌کند تا به فرایند درمان بیمار کمک بیشتری نماید. ترکیب گرما و افزایش قدرت ترمیمی بافت‌ها توسط اولتراسوند، عضلات را آماده می‌کند تا درمان‌های دیگر فیزیوتراپی را به‌خوبی تحمل نمایند، مانند تمرینات کششی و یا استقامتی.
آسیب‌دیدگی‌های رایج که می‌توانند از اولتراسوند درمانی بهره ببرند
برخی از شایع‌ترین مشکلات پزشکی که می‌توانند از اولتراسوند تراپی سود ببرند، عبارت‌اند از: چسبندگی کپسول مفصلی ("شانه یخ‌زده") و یا درد و سفتی در شانه ناشی از التهاب)، بورسیت کلسیفیه (کلسیمی شدن کیسه‌های بورسا به علت التهاب طولانی‌مدت، که معمولاً در شانه روی می‌دهد)، التهاب عضلات اسکلتی (میوزیت)، آرتریت روماتوئید و صدمات بافت‌های نرم در اثر ورزش و یا علل دیگری مانند ناهنجاري‌هاي ساختاري زانو . همچنین اولتراسوند تراپی برای درمان تاندون‌های که در اثر بافت اسکار درمان‌نشده و یا صدمات قبلی، کوتاه شده‌اند، نیز استفاده می‌شود.
اولتراسوند چه‌کار می‌کند؟
اثرات گرمایشی در بافت‌های عمیق
بخشی از امواج صوتی انتقال داده‌شده به بدن، جذب بافت‌ها می‌شود و درنتیجه در آن ناحیه گرما تولید می‌شود. میزان جذب امواج به ماهیت بافت، میزان گستردگی عروق و فرکانس امواج صوتی، بستگی دارد. گرمای ایجادشده توسط امواج صوتی، به‌واسطه انتشار گرمایی و جریان خون موضعی، در بافت گسترش می‌یابد.
اثرات غیرحرارتی (کاویتاسیون یا حفره‌زایی)
تأثیرات غیرحرارتی اولتراسوند از طریق مکانیسم‌های فیزیکی متعددی اعمال می‌شود که تحت عنوان "کاویتاسیون یا حفره‌زایی"، " جریان آکوستیک"و "امواج ایستا" توصیف می‌شوند. به ایجاد حباب یا حفره‌های کوچک در مایعات حاوی گاز که در اثر امواج اولتراسوند ایجاد می‌شود، "کاویتاسیون" یا حفره‌زایی" می‌گویند. ارتعاش این حباب‌ها در نفوذپذیری غشای سلولی تغییراتی ایجاد می‌کند.
در یک میدان اولتراسوند، جریان آکوستیک باعث جنبش یک‌سویه مایعات می‌گردد. این امر اگر در مرز غشای سلولی و مایع اطراف آن رخ دهد، می‌تواند فعالیت سلول‌ها را تحریک نماید.
تکنیک‌های به‌کارگیری اولتراسوند تراپی
روش‌های مختلفی وجود دارد که به کمک آن‌ها متخصص فیزیوتراپی می‌تواند از درمان اولتراسوند تراپی برای کمک به شما استفاده نماید. بر اساس شرایط خاص و وضعیت شما، متخصص فیزیوتراپی بهترین شیوه درمانی اولتراسوند را به شما پیشنهاد می‌دهد.
اولتراسوند تراپی به روش تماس مستقیم
رایج‌ترین روشی که متخصصین طب فیزیکی برای اولتراسوند تراپی در نظر می‌گیرند، روش"تماس مستقیم" است. در این روش، متخصص طب فیزیکی، مقداری کمی ژل یا کرم بر روی بخشی از بدن که قرار است تحت درمان قرار گیرد، اعمال می‌کند. سپس سر دستگاه اولتراسوند (همچنین تحت عنوان " مبدل" نیز شناخته می‌شود) به‌آرامی بروی ژل و در برابر اندام موردنظر قرار می‌گیرد. سر دستگاه به حرکاتی دوار در یک مسیر دایره‌ای کوچک بر روی بدن حرکت داده می‌شود.. به‌طورمعمول درمان با اولتراسوند، 5 الی 8 دقیقه طول خواهد کشید.
اولتراسوند تراپی به کمک غوطه‌ورسازی در آب
در مواردی که قرار است اولتراسوند تراپی بر روی برآمدگی‌های استخوانی و یا دیگر سطوح نامنظم بدن اعمال شود، از تکنیک "غوطه‌ورسازی" در آب استفاده می‌شود. در این روش، بخشی از بدن که قرار است تحت درمان قرار بگیرد، در یک سطل یا تشت پر از آب غوطه‌ور می‌شود. سپس سر دستگاه مقابل ناحیه موردنظر قرار می‌گیرد. در این روش سر دستگاه مستقیم در تماس با بدن قرار نمی‌گیرد. حدوداً یک سانتیمتر بالای ناحیه موردنظر قرارگرفته و امواج انتقال داده می‌شود. اندام‌هایی که معمولاً توسط این روش تحت درمان قرار می‌گیرند، بیشتر شامل دست‌وپاها می‌شود. در هنگام درمان، ممکن است در ناحیه تحت درمان کمی احساس‌گرمی کنید.
اولتراسوند تراپی به روش "بلادر"
اگر متخصص فیزیوتراپی بخواهد محلی را تحت درمان قرار دهد که دارای زخم باز است، ممکن است استفاده از ژل یا کرم، خطر ایجاد عفونت را افزایش دهد. در این موارد از روش "بلادر" استفاده می‌شود. در تکنیک بلادر برای اولتراسوند تراپی از یک بالون یا کیسه کوچک استفاده می‌شود که از آب یا ژل مخصوص پرشده است. بالون بر روی محل موردنظر قرارگرفته و پس‌ازآن برای انتقال امواج، سر دستگاه بر روی بالون قرار می‌گیرد. امواج اولتراسوند از طریق بالون به بخش موردنظر انتقال می‌یابند.
اولتراسوند تراپی چه حسی خواهد داشت؟
در هنگام درمان با اولتراسوند و دریافت امواج، به‌احتمال‌زیاد احساس خاصی نخواهید داشت، ممکن است در ناحیه تحت درمان کمی احساس‌گرمی و یا سوزن سوزن شدن خفیف را تجربه نمایید. ممکن است متخصص طب فیزیکی، همراه با ژل اولتراسوند، از داروهایی به‌صورت پماد استفاده نماید تا درد و التهاب بافت‌های عمقی بدن را کاهش دهد. به این فرایند"فونوفورزیس" یا " phonophoresis " می‌گویند.
آیا اولتراسوند تراپی می‌تواند باعث صدمه دیدن شود؟
در شاخه فیزیوتراپی یا طب فیزیکی در مراکز فیزیوتراپی تهران، اصفهان یا سایر شهرستانها، اولتراسوند یک درمان بسیار امن و بی‌ضرر در نظر گرفته می‌شود. البته بهتر است در برخی از نواحی بدن از اولتراسوند استفاده نشود، مانند بالای مناطقی که دچار سرطان شده‌اند و یا استفاده در کودکان خردسال. اما به‌طورکلی در اکثر قسمت‌های بدن برای گرم کردن مناطق آسیب‌دیده می‌توان با خیال راحت از اولتراسوند تراپی بهره گرفت.
