سکته مغزی از دست دادن ناگهانی عملکرد مغز در اثر قطع جریان خون به مغز است، که ناشی از سکته مغزی ایسکمیک (لخته خون) و یا سکته هموراژیک (پارگی یک رگ خونی و خونریزی به داخل یا اطراف مغز) می‌باشد.
قطع جریان خون به مغز باعث مرگ سلول‌های مغزی (نورون) در ناحیه آسیب دیده می‌شود. اثرات سکته مغزی بستگی به این دارد که کدام بخش از مغز آسیب دیده و شدت آسیب چقدر است. حدود ۸۰ درصد از سکته‌های مغزی، ایسکمیک و ۲۰ درصد هموراژیک هستند.
سکته مغزی یکی از علل اصلی ناتوانی در سراسر جهان است، حدود ۶۰ درصد از افرادی که سکته مغزی داشته‌اند با نوعی ناتوانی مانند فلج ، فقدان حس، از دست دادن حافظه، مشکلات تکلم و مشکلات بینایی مواجه شده‌اند. برخی از افراد نیز ممکن است دچار افسردگی یا سایر شرایط عاطفی پس از سکته شوند. با توجه به اثرات پس از سکته مغزی، توانبخشی نقش مهمی را در درمان اشخاصی که سکته مغزی داشته اند، ایفا می‌کند.
توانبخشی به بازماندگان سکته مغزی جهت یادگیری مهارت‌هایی که به دلیل آسیب‌دیدگی بخشی از مغز از بین رفته‌اند، کمک می‌کند. به عنوان مثال، این مهارت‌ها می‌توانند شامل هماهنگی حرکات پا برای راه رفتن یا انجام فعالیت‌های پیچیده‌تر باشند. توانبخشی همچنین به بازماندگان روش‌های جدیدی برای انجام وظایف و جبران معلولیت‌های ایجاد شده آموزش می‌دهد. برخی افراد ممکن است نیاز داشته باشند چگونگی استحمام و لباس‌پوشیدن با یک دست یا چگونگی برقراری ارتباط با دیگران را آموزش ببینند در صورتی که توانایی استفاده از زبان مختل شده باشد. یک توافق نظر بین کارشناسان توانبخشی وجود دارد که بخش مهم‌ترین در هر برنامه‌ی توانبخشی، انجام تکراری، کنترل شده و متمرکز است.
به منظور دریافت مشاوره در مورد شیوه‌های توانبخشی و فیزیوتراپی ما در درمان عوارض ناشی از سکته مغزی می‌توانید از طریق شماره‌های۰۳۱۳۲۳۶۷۴۶۵ – ۰۳۱۳۲۳۳۰۳۸۲ با ما تماس حاصل فرمایید.
دلایل
سکته‌ی ایسکمی در نتیجه‌ی انسداد جریان خون به بافت مغز در اثر لخته‌ی خونی اتفاق می‌افتد. تجمع پلاک بر روی دیواره‌ی شریان (تصلب شریان یا سخت شدن شریان‌ها) یکی از دلایل زمینه‌ای برای بسیاری از سکته‌های ایسکمی است.
آترواسکلروز فرایندی است که در آن رسوبات چربی (پلاک) در داخل رگ‌های خونی بدن، به خصوص در شریان‌های کاروتید گردن، عروق کرونر قلب، و شریان‌های پا تجمع پیدا می‌کنند. پلاک‌های آترواسکلروتیک می‌توانند با ایجاد انسداد در جریان خون، یا حرکت مواد پلاک (آمبولی) که ممکن است به مغز انتقال یابند، منجر به سکته مغزی منجر شوند.
سکته هموراژیک در اثر پارگی یک رگ خونی و خونریزی به داخل مغز (خونریزی داخل مغزی) یا اطراف مغز (خونریزی زیر عنکبوتیه) ایجاد شود. خونریزی مغزی ممکن است در اثر فشار خون بالای کنترل نشده و در برخی موارد می‌تواند ناشی از مشکلات ساختاری در رگ‌های خونی (برای مثال آنوریسم یا ناهنجاری‌های عروقی) رخ دهد.
علائم و عوارض
علائم و نشانه‌های سکته مغزی به طور ناگهانی و در مدت زمان کوتاهی مانند چند دقیقه، چند ساعت یا حتی چند روز ظاهر می‌شوند. افراد باید توانایی تشخیص ۵ علامت اصلی سکته مغزی را داشته باشند و در صورت بروز هر یک از این علائم، بلافاصله به مراقبت پزشکی روی آورند. این علامت‌ها عبارتند از:
- فلجی یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازو، یا پا (معمولا فقط در یک طرف بدن)
- از دست دادن ناگهانی تکلم یا مشکل در درک تکلم
- از دست دادن ناگهانی بینایی (اغلب در یک چشم) یا دوبینی
- سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن تعادل و هماهنگی اعضای بدن
- سردرد ناگهانی شدید و غیر عادی (اغلب به عنوان بدترین سردرد زندگی توصیف می‌شود) بدون هیچ دلیل مشخص.
- حملات گذرای ایسکمی یا سکته‌های مغزی خفیف علائم هشدار دهنده‌ای هستند که نشان می‌دهند ممکن است در خطر سکته مغزی باشید. حملات گذرای ایسکمیک مانند حملات سکته مغزی هستند با این تفاوت که علائم ظرف چند دقیقه تا چند ساعت از بین می‌روند و معمولاَ بیشتر از ۲۴ ساعت طول نمی‌کشند.
عوامل خطر
عواملی که نمی‌توانید کنترل کنید
- سن: با افزایش سن خطر سکته مغزی افزایش می‌یابد.
- نژاد:آفریقایی‌ها، اسپانیایی‌ها، و آسیای جنوبی‌ها بیشتر دچار فشار خون و دیابت هستند. این بیماری‌ها خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر تا قبل از ۶۵ سالگی سکته مغزی داشته باشند، ممکن است خطر سکته‌ی مغزی برای شما نیز بالاتر باشد.
- جنسیت: مردان بیشتر از زنانی که یائسه نشده‌اند در خطر سکته مغزی هستند.
- سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا در گذشته: تا یک سوم از افرادی که سه بار سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا داشته‌اند، طی ۵ سال سکته‌ی مغزی دیگری خواهند داشت.
عواملی که می‌توانید کنترل کنید
- فشار خون بالا
- بیماری قلبی و فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم)
- سیگار کشیدن
- دیابت
- کلسترول بالا
- عدم فعالیت بدنی
- مصرف بالای الکل (بیشتر از ۱۰ با در هفته برای زنان یا بیشتر از ۱۵ بار در هفته برای مردان)
- استرس
تشخیص
اگر شما علائم سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا داشته باشید، پزشک ممکن است سوالاتی درباره سابقه پزشکی شما و هر رویدادی که اخیراً برایتان اتفاق افتاده و ممکن است با علائم مرتبط باشد، بپرسد. پس از انجام معاینه فیزیکی و عصبی، می‌توان برای تایید تشخیص، آزمایش‌های دیگری انجام داد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل اسکن‌های تصویربرداری از مغز مانند سی‌تی اسکن، ام‌آرآی یا تست‌های الکتریکی برای بررسی فعالیت مغز مانند نوار مغزی باشند.
آزمایش‌های جریان خون که شامل آنژیوگرافی یا سونوگرافی داپلر می‌باشند، اغلب برای تشخیص وجود انسداد در جریان خون در شریان‌ها انجام می‌شوند. آزمایش‌های دیگر ممکن است شامل آزمایش خون، رادیوگرافی و آزمایش‌های قلب مانند نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) یا اکوکاردیوگرافی باشند.
کمک‌های فوری پزشکی
دریافت کمک‌های پزشکی اورژانسی به محض تجربه علائم سکته مغزی بسیار مهم است، زیرا درمان‌هایی وجود دارند که ممکن است برای کمک به بازیابی جریان خون به مغز، جلوگیری از آسیب بیشتر بافت مغز، یا پیشگیری از سکته‌های مغزی مکرر انجام شوند. مطالعات نشان می‌دهند که ۴۰ تا ۷۰ درصد از افرادی که تجربه‌ی سکته‌ی مغزی دارند در سه ساعت اول پس از سکته به بیمارستان نمی‌رسند تا امکان درمان با داروهای حل کننده‌ی لخته خون برای آنها وجود داشته باشد.
درمان‌های توانبخشی و فیزیوتراپی
فرایند بهبود پس از سکته مغزی برای هر بیماری متفاوت است، و بستگی به شدت سکته، علت ریشه‌ای آن، و زمان سپری شده قبل از شروع درمان دارد. بیماران ممکن است برای به دست آوردن مجدد قابلیت حرکت، توانایی مراقبت از خود، بهبود فرایند بلعیدن غذا و سازگاری با عواقب روانی سکته مغزی نیاز به درمان داشته باشند. با وجود اینکه توانبخشی به دلیل اینکه باعث بازگرداندن آسیب مغزی نمی‌شود سکته مغزی را درمان نمی‌کند، اما می‌تواند بطور چشمگیری باعث دستیابی به بهترین نتایج طولانی مدت شود.
توانبخشی ممکن است شامل فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کار درمانی باشد:
فیزیوتراپی
انواع فیزیوتراپی سکته مغزی به شرح زیر می‌باشند:
- آموزش حرکت به یادگیری استفاده از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا، یا یک بریس پلاستیکی (ارتز) برای ایجاد ثبات و کمک به تقویت مچ پا برای تحمل وزن بدن پس از فراگیری نحوه‌ی راه رفتن کمک می‌کند.
- تقویت مهارت‌های حرکتی از تمریناتی برای کمک به بهبود قدرت و هماهنگی عضلانی مانند درمان برای کمک به بلعیدن استفاده می‌کند.
- درمان‌های دامنه حرکتی شامل ورزش‌ها و درمان‌های دیگر برای کمک به کاهش تنش عضلانی (اسپاسم) و به دست آوردن مجدد دامنه حرکتی می‌باشند.
- درمان محدودیت حرکت که استفاده اجباری نیز نامیده می‌شود، بر محدود کردن استفاده از اندام سالم و حرکت اندام متاثر برای کمک به بهبود عملکرد آنها تمرکز دارد.
فیزیوتراپی با کمک به تکنولوژی
- درمان بیوفیدبک: در این روش یک دستگاه الکتریکی پزشکی بازخورد بصری یا صوتی حرکات انجام شده توسط بیمار را ارائه می‌کند و به وی آموزش می‌دهد تا طبیعی‌تر حرکت کند.
- تحریک الکتریکی عملکردی: شامل استفاده از برق برای تحریک عضلات ضعیف است و باعث منقبض شدن آنها می‌گردد. این روش با آموزش مجدد عضلات به بیمار کمک می‌کند.
- تحریک غیرتهاجمی مغز: تکنیک‌هایی مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) که بطور موفقیت‌آمیزی برای کمک به بهبود طیف وسیعی از مهارت‌های حرکتی مورد استفاده قرار گرفته است.
کار درمانی
یک متخصص کاردرمانی برای حداقل یک ساعت در روز با بیمار کار می‌کند تا مشکلاتی مانند لباس پوشیدن، استحمام، مدیریت خانه و یا انجام کارهایی که زندگی روزانه او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، را برطرف کند. این متخصص کاردرمانی به صورت فعال با بیمار همکاری می‌کند و برنامه‌های مناسبی را برای بهبود و توانبخشی در این زمینه‌ها تدوین می‌کند. این فرد می‌تواند تمرینات و تکنیک‌های مختلف را به بیمار آموزش دهد و او را در مسیری که بهبود و استقلال بیشتری را در زندگی روزمره‌اش فراهم می‌کند، هدایت کند.
گفتار درمانی
افراد ممکن است پس از سکته مغزی چالش‌های ارتباطی بسیاری را تجربه کنند. متخصصین گفتاردرمانی می‌توانند در برطرف کردن مشکلات ارتباطی از جمله افازی، اختلال تکلم و اختلالات شناختی ارتباطی کمک کنند.