علت و درمان گرفتگی، اسپاسم و خشکی عضلات ران پا
منظور از گرفتگی و خشکی عضلات ران پا، دردی است که از عضلات پا ناشی می‌شود. این درد بر اثر اسپاسم عضلانی است که در واقع زمانی رخ می‌دهد که عضله به شدت منقبض می‌شود. این گرفتگی معمولا در عضلات ساق پا، زیر زانو و پشت زانو ایجاد می‌شود. عضلات کوچک کف پا نیز گاهی دچار گرفتگی می‌شوند. درد ناشی از گرفتگی عضلات پا معمولا برای چند دقیقه است . در مواردی این درد تنها چند ثانیه طول می‌کشد و در مواردی نیز ممکن است تا 10 دقیقه ادامه داشته باشد. شدت این درد در افراد مختلف متفاوت است. بعد از برطرف شدن گرفتگی و درد شدید عضله، تا 24 ساعت عضله همچنان به لمس کردن حساس است. گرفتگی عضلات پا معمولا زمانی که شما در حال استراحت هستید (اغلب شب‌ها هنگام خواب) رخ می‌دهند و ممکن است شما را از خواب بیدار کنند. در صورتی که این مشکل مرتبا برای شما پیش بیاید و خواب شما به هم بریزد، به وضعیت بسیار آزاردهنده‌ای تبدیل می‌شود.
فهرست نمایش
علل گرفتگی عضلات پا
علت نامشخص (اسپاسم ایدیوپاتیک)
در اغلب موارد، علت گرفتگی عضلات ران پا نامعلوم است. یکی از نظریه‌هایی که در این مورد وجود دارد این است که عضله‌ای که از ابتدا در حالت کوتاه شده قرار دارد، تحریک شده و منقبض می‌شود و از آنجایی که عضله در حالت کوتاه شده و منقبض بوده و مجددا سیگنال انقباض بیشتر به آن منتقل می‌شود، حالت اسپاسم رخ می‌دهد. این اتفاق معمولا شب‌ها هنگام خواب می‌افتد، چرا که ما معمولا با پاهای نیمه خمیده می‌خوابیم و در این حالت انگشتان پا کمی به سمت پایین هستند. در این حالت عضله‌ی ساق پا نسبتا در حالت کوتاه شده است و درنتیجه احتمالا بیشتر در معرض بروز اسپاسم و گرفتگی می‌باشد.
علل ثانویه
در برخی از موارد، گرفتگی عضلات پا علامت ثانویه‌ی مشکل دیگری است، برای مثال:
- مصرف برخی داروها می‌تواند (به عنوان عارضه‌ی جانبی) گرفتگی عضلات پا را به دنبال داشته باشد و یا موجب شود که این مشکل بیشتر برای شخص رخ دهد. این داروها عبارتند از داروهای مدر مانند یورتیک‌های تیازیدی و دیورتیک‌های لوپ، نیفدیپین، سایمتیدین، سالبوتامول، استاتین، تربوتالین، لیتیوم، پنیسیلامین و فنوتیازینها (پروکلرپرازین، پرفنازین، کلرپرومازین).
- استفاده بیش از حد از عضلات
- کم آبی بدن
- بیماری‌هایی که موجب برهم خوردن تعادل الکترولیت‌های موجود در خون می‌شود (مانند بالا یا پایین رفتن سدیم یا پتاسیم خون)
- برخی افرادی که تحت دیالیز کلیوی قرار می‌گیرند، دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند.
- بارداری – خصوصا در ماه‌های آخر
- کم کاری تیروئید که تحت درمان قرار نگرفته
- بیماری عروق محیطی. در این بیماری رگ‌های پا دچار گرفتگی می‌شوند و در نتیجه گردش خون در پا با اختلال مواجه می‌شود.
- مصرف زیاد الکل
- برخی از بیماری‌های سیستم عصبی که کمتر شایع هستند
- علل نادر گرفتگی عضلات پا عبارتند از سیروز یا زخم کبد، مسمومیت با سر و یک بیماری التهابی به نام سارکوئیدوز
در صورتی که شخص یکی از شرایط بالا را داشته باشد، در این صورت گرفتگی عضلات پای او تنها نشانه و علامت یک مشکل زمینه‌ای دیگر است. در صورتی که هیچ یک از این شرایط را ندارید و در سلامت کامل به سر می‌برید، احتمالا گرفتگی پای شما از نوع ایدیوپتیک (با علت نامشخص) است.
عوامل که احتمال بروز گرفتگی عضلات پا را افزایش می‌دهند
گرفتگی عضلات پا ممکن است در هر سن و برای هر کسی و یا در هر زمانی از طول روز و شب رخ دهد، اما احتمال بروز این مشکل در افراد زیر بیشتر است:
- ورزشکاران
- نوزادان
- افراد مسن
- افراد دارای اضافه وزن
- افرادی که داروهای خاص مانند داروی دیورتیک (مانند استاتین) مصرف می‌کنند
- افرادی که سیگار می‌کشند
علائم و نشانه‌ها
افرادی که دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند، به طور ناگهانی، انقباض شدید و غیر ارادی عضلات پا را حس می‌کنند. این گرفتگی معمولا با درد شدید و احساس کشیدگی در عضله همراه است که به صورت موقت باعث ناتوانی فیزیکی فرد می‌شود.
گرفتگی عضلات پا اغلب به طور خود به خود و به سرعت برطرف می‌شوند، خصوصا اگر کشش‌های مناسب روی عضلات پا انجام شود.
درمان گرفتگی عضلات پا
گرمادرمانی
گرمادرمانی می‌تواند برای رفع گرفتگی عضلات موثر باشد. کمپرس گرم را با دمایی که با آن احسا راحتی می‌کنید روی قسمت دردناک پا قرار دهید.
دارودرمانی
داروهای مسکن معمولا برای درمان گرفتگی عضلات پا موثر نیستند چراکه به اندازه‌ی کافی سریع عمل نمی کنند. با این حال، داروهای مسکنی مانند پاراستامول (استامینوفن) می‌توانند در کاهش درد عضلانی و حالت حساسیت به لمس که تا 24 ساعت پس از گرفتگی عضله وجود دارد، موثر باشند
فیزیوتراپی برای درمان گرفتگی عضلات پا
برای افرادی که مکررا از گرفتگی عضلات پا رنج می‌برند، مراجعه به فیزیوتراپی می‌تواند به تشخیص علت اصلی گرفتگی عضلات پا، درمان این مشکل، کمک کند. فیزیوتراپیست همچنین به شما کمک می‌کند که عواملی که منجر به گرفتگی عضلات پا می‌شود را شناسایی و اصلاح کرده و درنتیجه احتمال بروز مجدد این مشکل را کاهش دهید. روش‌های درمانی مرتبط با فیزیوتراپی عبارتند از:
- ماساژ بافت‌های عمقی
- انجام کشش
- جااندازی مفصل
- گرمادرمانی
- الکتروتراپی (مانند اولتراسوند)
- ورزش برای بهبود قدرت عضلانی، انعطاف پذیری، تعادل و آمادگی جسمانی
- آموزش به بیمار
- توصیه برای اصلاح و بهبود فعالیت‌ها
- اصلاح بیومکانیکال
- توصیه در مورد پوشیدن کفش مناسب
- کمک به بازگشت تدریجی به روند قبلی فعالیت‌ها
ورزش برای رفع گرفتگی عضلات پا
ورزش‌هایی که در ادامه آورده شده‌اند معمولا برای بیماران مبتلا به این مشمل تجویز می‌شوند. لازم است که شما قبل از انجام این حرکات، در مورد مناسب بودن آن‌ها برای شرایط خودتان، با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید و نظر او را بخواهید. به طور کلی این حرکات باید3 بار در روز انجام شود و تنها در صوتی انجام شوند که موجب افزایش درد و ناراحتی شما نمی شوند. این تمرینات را می‌توان بلافاصله پس از بروز گرفتگی عضله نیز انجام داد.
کشش ران
دستان خود را به دیوار تکیه دهید و مانند تصویر یکی از پاها را جلوتر از پای دیگر قرار دهید تا پشت پا کشیده شود. هر دو پاشنه‌ی پای شما باید با زمین در تماس باشد، زانوها صاف و انگشتان پا کاملا به طرف جلو باشند. به آرامی به سمت جلو متمایل شوید تا جایی که کشش ملایمی را در پشت ران و زانوی خود حس کنید. این حالت را برای 15 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات را شل کنید. این حرکت را 4 بار و در حد کشش ملایم تا متوسط انجام دهید.
کشش ران (سولئوس)
دستان خود را به دیوار تکیه دهید و مانند تصویر یکی از پاها را جلوتر از پای دیگر قرار دهید. هر دو پاشنه‌ی پای شما باید با زمین در تماس باشد. به آرامی زانوی خود را به سمت جلو حرکت دهید تا جایی که کشش را درپشت پا یا تاندون آشیل حس کنید. این حالت را برای 15 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات را شل کنید. این حرکت را 4 بار و در حد کشش ملایم تا متوسط انجام دهید.
کشش ران با کمک حوله
روی زمین بنشینید و مانند تصویر حوله را دور پای خود قرار داده و با هر دو دست دوسر حوله را بگیرید. زانوی خود را صاف نگه دارید و به آرامی و با کمک حوله، انگشتان پای خود را به سمت خودتان بکشید تا جایی که کشش ملایم تا متوسطی را در پای خود حس کنید. این حالت را برای 15 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات را شل کنید. این حرکت را 4 بار تکرار کنید.
پیشگیری
آبرسانی کافی به بدن
بسیار مهم است که عواملی که می‌توانند منجر به گرفتگی عضلات پا شوند را شناسایی کنید و سپس با اصلاح آن‌ها از بروز مجدد گرفتگی عضلات پا پیشگیری کنید. برای مثال ممکن است لازم باشد به آبرسانی کافی به بدن خود توجه کنید و مطمئن شوید که میزان مصرف سدیم، پتاسیم و کربوهیدرات در رژیم غذایی شما کافی است. بهتر است از خوردن نوشیدنی‌های مدر (مثل چایی، قهوه، نوشیدنی‌های کافئین دار، نوشیدنی انرژی زا) خودداری کنید.
داشتن استراحت کافی
همچنین لازم است مطمئن شوید که به اندازه کافی استراحت می‌کنید و در بین جلسات تمرینی یا مسابقات خود به طور کامل ریکاوری می‌شوید. داشتن خواب کافی نیز بسیار مهم است.
ورزش منظم
لازم است که به طور منظم حرکات کششی پا را انجام دهید تا عضلات شما انعطاف پذیری لازم را داشته باشند. افرادی که به خاطر تمرین شدید یا فعالیت فیزیکی زیاد دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند، لازم است که در فعالیت و تمرینات خود اصلاحاتی انجام دهند تا از بروز مجدد این مشکل پیشگیری کنند.
