مفاصل زانو با خم و راست شدن، دامنه‌ی حرکتی وسیعی را پشتیبانی می‌کنند. به غیر از فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های بسیار زیاد دیگری مانند راه رفتن، دویدن، پریدن، کوهپیمایی، بلند شدن روی پاها و نشستن، به طور عادی در زندگی روزمره‌ی ما انجام می‌شوند که همگی مفصل زانو را درگیر می‌کنند. در برخی مواقع در هنگام حرکت دادن زانو و انجام این فعالیت‌ها شما متوجه صدا دادن و علائم تق تق زانو می‌شوید. این صدا ممکن است در مواردی به صورت صدای ساییدگی یا اصطلاحا صدای خرت خرت و قرچ قرچ باشد.
مفصل زانو دارای غضروف‌هایی است که ضربه ی‌های وارد شده به مفصل زانو را جذب می‌کنند. در صورتی که این غضروف‌ها آسیب ببینند و دچار فرسایش شوند، استخوان‌ها روی همدیگر سایش پیدا می‌کنند که این موضوع موجب شنیدن صدای سایش از زانو می‌شود.
در صورتی که استخوان‌های زانو در راستای صحیحی قرار نگرفته و دچار انحراف شده باشند، روی هم دیگر ساییده می‌شوند و این ساییدگی می‌تواند موجب صدا دادن و تق‌تق زانو (یا شنیدن صدای خرت خرت و قرچ قرچ از زانو) شود. این صدا می‌تواند ناشی از وجود علل زمینه‌ای مختلفی مانند پارگی مینیسک، پارگی رباط‌های ACL و MCL، آرتروز زانو، بیماری “زانوی دوندگان”، سندرم پلیکا و کندرومالاسی پتلا (نرمی غضروف کشکک زانو) باشد.
مختصصین ما در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی قصر، بر اساس هر یک از این علل، درمان‌های فیزیوتراپی مختلفی را ارائه می‌دهند. جهت مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید با ما از طریق شماره‌های ۰۳۱۳۲۳۶۷۴۶۵ – ۰۳۱۳۲۳۳۰۳۸۲ تماس حاصل فرمایید.
علل صدا دادن و تق‌تق زانو
صدا دادن و تق‌تق زانو ممکن است ناشی از آسیب زانو یا تدریجی و با بالا رفتن سن ایجاد شود. هر دوی این عوامل، یعنی آسیب زانو و فرسایش زانو به علت بالا رفتن سن، عوامل اصلی در ایجاد صدا دادن و تق‌تق زانو هستند.
آسیب شدید به مینیسک و غضروف زانو
مینیسک‌ها علاوه بر این که فشارهای وارد شده به زانو را جذب می‌کنند، موجب می‌شوند استخوان‌های زانو به راحتی روی هم سُر بخورند و حرکت کنند. بنابراین در صورتی که مینیسک آسیب ببیند و به طور کامل بهبود پیدا نکند، تعادل در زانوی شما به هم می‌خورد و ممکن است زانوی شما در حین حرکت کردن و اعمال فشار به زانو، چرخش یا افتادگی مختصری داشته باشد که موجب صدا دادن و تق‌تق زانو می‌شود.
پارگی رباط‌های ACL و MCL
پارگی رباط‌های ACL و MCL هر دو می‌توانند موجب صدا دادن و تق‌تق زانو شوند. پارگی این رباط‌ها همچنین می‌تواند منجر به درد مزمن زانو، خشکی و حساسیت به لمس زانو شود.
تشکیل بافت اضافی در اطراف مفصل زانو (سندرم پلیکا)
بعد از وارد شدن آسیب جدی به زانو، در صورتی که آسیب‌دیدگی به خوبی درمان نشود و یا بافت‌های آسیب‌دیده به خوبی ترمیم نشوند، ممکن است در اطراف زانو بافت اضافی یا پلیکا تشکیل شود. زمانی که این اتفاق می‌افتد، بافت اضافه بین ساختارهای مختلف مفصل زانو گیر می‌افتد و در هنگام حرکت کردن زانو ایجاد صدای تق‌تق می‌کند.
آرتروز
آرتروز استخوان‌های پا می‌تواند زانوها را نیز درگیر کند. در این صورت زانوها ملتهب شده و راستای قرارگیری آن‌ها نیز تغییر می‌کند. تغییر راستای قرارگیری استخوان‌ها پا می‌تواند موجب صدا دادن و تق‌تق زانوها شود.
زانوی دوندگان
در بیماری موسوم به “زانوی دوندگان” کشکک زانو دچار انحراف می‌شود و این انحراف موجب می‌شود که استخوان ساق پا روی کشکک زانو سایش داشته باشد و صدای سایش (مانند صدای خرت خرت یا قرچ قرچ) ایجاد کند. این مشکل باعث بروز درد در جلوی زانو می‌شود و صدا دادن و تق‌تق زانو نیز در هنگام دویدن و یا بالا رفتن از پله‌ها بیشتر است. به این درد، درد پتلافمورال نیز گفته می‌شود.
کندرومالاسی پتلا (نرمی غضروف کشکک زانو)
نرم شدن غضروفی زیر کشکک زانو موجب می‌شود که استخوان‌های زانو روی یکدیگر سایش داشته باشند که این موضوع موجب صدا دادن و تق‌تق زانو می‌شود. نرمی غضروف کشکک زانو (کندرومالاسی پتلا) می‌تواند بر اثر کشیدگی تاندون‌های کشکک زانو، ضربه به زانو، آرتروز زانو یا دیگر مشکلات و بیماری‌های مرتبط به زانو، ایجاد شود.
مشکلات ثانویه که منجر به صدا دادن و تق‌تق زانو می‌شوند
در بعضی موارد، افرادی که آسیب‌دیدگی زانو یا پارگی مینیسک را تجربه کرده‌اند، با مشکل صدا دادن و تق‌تق زانو مواجه می‌شوند. در برخی از موارد، صدا دادن و تق‌تق زانو ناشی از ضعف عضلات لگن، کشاله ران و ران پا است که باعث افزایش فشار در مفصل زانو می‌شود. همچنین، در برخی موارد، صدا دادن و تق‌تق زانو به صورت طبیعی و بدون وجود هر علت غیرعادی و نگران‌کننده‌ای رخ می‌دهد. با این حال، حتی در این موارد، توصیه می‌شود به موضوع توجه کرده و اقدامات درمانی اولیه جهت مراقبت از زانو انجام شود.
علائم همراه با صدا دادن زانو
صدا دادن و تق‌تق زانو با توجه به علت ایجاد کننده‌ی آن، می‌تواند با علائم مختلف دیگری همراه باشد. ممکن است همراه با صدا دادن زانو، درد احساس شود که این درد می‌تواند در اطراف مفصل زانو یا در قسمت جلوی زانو باشد. همچنین ممکن است بیمار احساس پف‌کردگی در زانوی خود کند یا زانوی او متورم باشد.
درمان صدا دادن و تق‌تق زانو
اقدامات اولیه
به عنوان اولین مرحله در درمان، بیمار باید به زانوی خود استراحت داده و از فعالیت‌هایی که درد و علائم را تشدید می‌کنند، خودداری کند. برای کاهش درد و تورم زانو، استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی توصیه می‌شود. انجام تمرینات تقویتی برای عضلات ران و لگن و ایجاد تغییرات و اصلاحات در سبک زندگی، از جمله درمان‌های اساسی هستند که باید از ابتدای درمان و به صورت مداوم انجام شوند.
تیپینگ زانو (بی‌حرکت کردن)
ممکن است پزشک استفاده از بریس زانو را تجویز کند تا از حرکت کردن زانو جلوگیری کند. در صورتی که یکی از استخوان‌های شما شکسته باشد ، با گچ گرفتن زانو یا با استفاده از آتل زانو، تا زمانی که استخون‌ها جوش بخورند، در محل خود ثابت نگه داشته می‌شوند. برای آنکه از زانوی شما بیشتر محافظت شود، ممکن است لازم باشد که از عصا استفاده کنید تا بر روی زانوی آسیب‌دیده‌ی خود وزن نیاندازید.
فیزیوتراپی
با انجام تمرینات مخصوصی می‌توان عضلات پا که از زانو پشتیبانی می‌کنند را قویتر کرد و عملکرد و کارایی زانو را بهبود داد. سایر درمان‌های خاص فیزیوتراپی به علت صدا دادن و تق‌تق زانو بستگی دارد، برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
- ماساژ درمانی
- درمان دستی
- تزریق استروئید
- تزریق PRP
- اوزون‌تراپی
- الکتروتراپی
- مگنت‌تراپی
- اولتراسوندتراپی
- شاک‌ویوتراپی
ورزش برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو
وقتی غضروف‌های زانو آسیب می‌بینند، مشکل صدا دادن و تق‌تق زانو به وجود می‌آید. علل اصلی آسیب و سایر تغییرات در غضروف می‌تواند شامل ضربه به زانو، ضعف عضلات پا و تغییرات فرسایشی ناشی از بالا رفتن سن باشد. بدون در نظر گرفتن علت دقیق آسیب و تغییرات در غضروف، انجام تمرینات تقویتی برای زانو می‌تواند به کاهش مشکل صدا دادن و تق‌تق زانو و تسکین درد زانو کمک کند. در این موارد، تقویت عضلات چهارسر ران (جلوی ران) و همسترینگ (پشت ران) برای بهبود پشتیبانی مفصل زانو و انجام حرکات زانو به طرز راحت‌تر ضروری است.
تقویت عضلات چهار سر ران- تمرین صاف کردن زانو برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو
عضلات چهار سر ران به صاف شدن زانو و بالا آوردن پا کمک می‌کنند. شما باید در تمرینات تقویت عضلات چهار سر ران این حرکات را انجام دهید.
- بالا آوردن پا در حالت نشسته: روی یک صندلی بنشینید و سپس زانوی خود را بالا بیاورید تا حدی که بتوانید به راحتی زانوی خود را صاف کنید، و سپس به آرامی زانوی خود را پایین بیاورید. این حرکت را جداگانه برای هر پا انجام دهید. با توجه به نظر پزشک یا متخصص ورزشی می‌توان برای سخت‌تر کردن این تمرین از وزنه‌های پا که به دور مچ پا بسته می‌شوند، استفاده کرد.
- بر روی زمین دراز بکشید و در حالی که زانوی شما کاملا صاف است، پای خود را بالا بیاورید. می‌توانید برای سخت‌تر کردن این تمرین از وزنه‌های پا که به دور مچ پا بسته می‌شوند، استفاده کنید.
تقویت عضلات همسترینگ- تمرین خم کردن زانو برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو
عضلات همسترینگ به خم شدن زانو و حرکت زانو به سمت عقب کمک می‌کنند. برای تقویت این عضلات، باید تمریناتی انجام دهید که شامل این حرکات می‌شوند.
- خم کردن زانو در حالت خوابیده به شکم برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو: بر روی شکم بخوابید و هر دو پای خود را صاف کنید. به آرامی زانو‌های خود را خم کنید تا مچ پای شما به سمت بالا و سپس عقب بیاید و به باسن شما نزدیک شود. این حرکت را برای هر دو زانو، جداگانه انجام دهید. به تدریج و با پیشرفت در این تمرین می‌توانید از وزنه‌ی پا که به دور مچ پا بسته می‌شود، استفاده کنید.
- خم کردن زانو در حالت ایستاده برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو: بایستید و کمر خود را صاف بگیرید و سپس به آرامی یکی از زانو‌های خود را خم کنید تا جایی که پاشنه‌ی پای شما به پشت ران پای شما تماس پیدا کند. می‌توانید با دست خود مچ پای خود را بگیرید.
سایر تمرینات مفید برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو
- تمرین اسکات نیمه برای رفع صدا دادن و تق‌تق زانو: بایستید و کمر خود را به دیوار تکیه دهید. به آرامی زانوی خود را خم کنید، به طوری که انگار می‌خواهید روی یک صندلی بنشینید. زانوی خود را تا حدی خم کنید که ران پای شما با زمین موازی شود. در این حالت کمی مکث کنید و سپس به آرامی بلند شوید.
- ورزش‌های هوازی (ایروبیک) که فشار کمی به زانو می‌آورند، انجام دهید. دوچرخه‌سواری، استفاده از دوچرخه‌ی ثابت و ورزش در آب می‌توانند گزینه‌های بسیار مناسبی برای این منظور باشند. در صورتی که نمی توانید شنا کنید، انجام دادن حرکات ایروبیک در آب و یا حتی راه رفتن ساده در آب می‌تواند به شما کمک کند مشکل صدا دادن و تق‌تق زانوی خود را برطرف کنید.
پیشگیری از صدا دادن و تق‌تق زانو
صدای زانو در اغلب موارد زمانی شنیده می‌شود که روی زانوی خود خم شده و بلند می‌شوید. برای پیشگیری از بروز این صداهای ناخوشایند و نگران‌کننده می‌توانید برخی اقدامات را انجام دهید:
- به شکل صحیح روی زانوی خود بلند شوید: اجازه ندهید در هنگام صاف کردن و بلند شدن روی زانوها، رستای قرارگیری زانوها از نوک انگشتان پا جلوتر باشد.
- عضلات پای خود را قوی کنید: با قوی کردن عضلات چهار سر ران و همسترینگ، به نحو مناسبی از مفصل زانوی خود پشتیبانی کنید.
- با انجام حرکات کششی، حرکت‌پذیری زانوی خود را بهبود دهید.
- دامنه حرکتی مچ پای خود را بهبود دهید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و با کاهش وزن از فشار وارد شده به زانوی خود بکاهید. در هر بار قدم زدن، نیرویی معادل ۷ برابر وزن بدن شما به مفصل زانو وارد می‌شود.
- از انجام دادن کارهایی که موجب درد زانو می‌شود خودداری کنید: با استراحت دادن به زانو و اجتناب از حرکاتی که موجب درد زانو می‌شود، به زانوی خود اجازه دهید که بهبود یابد و بافت‌های آسیب‌دیده‌ی آن ترمیم شوند.
- استفاده از زانوبند طبی کشی نیز می‌تواند به شما کمک کند.