علت زانو درد و درمان آن با فیزیوتراپی و طب فیزیکی
زانو بزرگترین مفصل در بدن ما است که وزن بدن را بر روی خود تحمل می‌کند. به خاطر آن که ما از مفصل زانوی خود استفاده‌ی بسیار زیادی می‌کنیم، این مفصل به شدت در معرض آسیب‌دیدگی یا ابتلا به اختلالات و بیماری‌های مخلف است. درد زانوريال مشکل بسیار شایعی است که افراد در هر سنی ممکن است به آن دچار شوند. درد زانو ممکن است بر اثر بروز مشکلی در حود مفصل زانو یا در بافت‌های نرم اطراف آن مانند تاندون‌ها، لیگامنت‌ها، بورس‌ها و عضلات ایجاد شود. بورسیت (التهاب کیسه‌های پر از مایه به نام بورس در اطراف زانو) یکی از آسیب‌های شایع است که بر اثر استفاده بیش از حد و فشار مضاعف به زانو ایجاد می‌شود. بسیاری از آسیب‌دیدگی‌های زانو مانند دررفتگی و شکستگی می‌توانند موجب درد زانو در بلند مدت شوند. با به کارگیری درمان‌های مناسب و روش‌های مراقبتی صحیح که ما به بیماران خود ارائه می‌دهیمف می‌توان درد زانو را به راحتی کنترل نمود.
فهرست نمایش
علائم
محل بروز درد و شدت آن در بیماری‌ها و مشکلات مختلفی که برای زانو پیش می‌آید مختلف است. درد زانو معمولا با علائم دیگری همراه است، از جمله:
- التهاب زانو و احساس گرما در زانو
- محدود شدن دامنه‌ی حرکتی زانو (یا عدم توانایی حرکت دادن زانو)
- احساس خشکی زانو
- عدم توانایی صاف کردن کامل مفصل زانو
- شنیدن صدای تق تق یا صدای قیژ قیژ (احساس ساییدگی) از زانو
علل زانودرد
بیماری‌هاف آسیب‌ها و مشکلات بسیار زیادی هستند که می‌توانند موجب بروز زانودرد شوند. این موارد معمولا در دودسته جای می‌گیرند: دشته‌ی اول آسیب‌های حاد هستند که پس از یک حادثه ایجاد می‌شوند و دستهی دوم آسیب‌های ناشی از فشار به زانو و استفاده یبیش از حد از آن هستند و در این موارد درد زانو به تدریج و به مرور زمان ایجاد می‌شود. شایع‌ترین انواع علل درد حاد و درد مزمن زانو در ادامه ذکر شده‌اند:
آسیب ناشی از فشار مضاعف به زانو
آرتروز – آرتروز زانو بر اثر فرسایش تدریجی غضروف زانو ایجاد می‌شود. آرتروز مفصلی یکی از شایع‌ترین انواع بیماری‌های دستهی آرتریتف و همچنین شایع‌ترین علت بروز دردهای مفصلی در افراد بالای 50 سال است. آرتروز زانو معمولا باعث بروز درد زانو به خصوص در صبح‌ها و خشکی مفصل زانو می‌شود ( خشکی زانو با حرکت کردن زانو بهتر، ولی با زیاد شدن سطح فعالیت مجددا بدتر می‌شود).
روماتیسم – بیماری روماتیسم در مقایسه با آرتروز در سنین پایین‌تری رخ می‌دهد. روماتیسم یک بیماری خودایمنی است، این موضوع بدین معناست که علت لروز ابن بیماری این است که سیستم ایمنی بدن شخص اشتباها به سلول‌ها ی بدن خود شخ حمله می‌کند. این حمله موجب التهاب مفصل زانو التهاب و آب آوردن زانو شده و می‌تواند در نهایت منجر به تخریب غضروف مفصلی و استخوان و حتی در مواردی تحلیل رفتن تاندون‌ها ، مفاصل و رباط‌ها شود.
نقرس- نقرس یکی از انواع بیماری‌های آرتریت است که موجب درد شدید و ناگهانی مفصل می‌شود. نقرس زمانی ایجتد می‌شود که کریستال‌های تشکیل شده از اوریک اسید در داخل فضای مفصلی تجمع پیدا کنند.
درد پتلافمورال (درد جلوی زانو)- سندرم پتلافمورال یکی از شایع‌ترین علل درد زانو بر اثر استفاده‌ی بیش از حد (فشار مضاعف) از زانو است. این آسیب موجب درد در جلوی زانو و یا احساس در در زیر کشکک زانو می‌شود.
درمان‌های موثر برای این مشکل عبارتند از : انجام تمرینات تقویت عضلات زانو، کشش عضلات و افزایش شدت تمرینات ورزشی به صورت بسیار تدریجی. در برخی موارد خاص، استفاده از بریس و زانو بند، تیپینگ زانو و استفاده از کفی طبی نیز می‌تواند کمک کننده باشد و توسط پزشک تجویز شود.
بورسیت- اطراف مفصل زانو را مایع لغزنده‌ای احاطه کرده است که این مایع توسط غشای مفصلی و 6 کیسه به نام "بورس" تولید می‌شود. کیسه‌های بورس ممکن است بر اثر آسیب، فشار مضاعف به زانو یا استفاده بیش از حد از زانو ملتهب شوند. به التهاب کیسه‌های بورس، بورسیت گفته می‌شود.
التهاب تاندون کشکک زانو یا "زانوی جهنگان"- تاندون کشکک زانو، عضلات چهارسر رانی را به استخوان ساق پا متصل می‌کند. با کمک عضلات چهار سر رانی و تاندون کشکک زانو، شخص می‌تواند زانوی خود را صاف کند. در آسیب موسوم به "زانوی جهنگان" تاندون کشکک زانو دچار التهاب و فرسایش شده و ضعیف می‌شود و در نتیجه شخص در هنگام دویدن، پریدن یا جهش، بالا رفتن از پله‌ها، بلند شدن روی زانو (یا هر کار دیگری که لازمه‌ی آن صاف شدن سریع و با فشار زانو می‌باشد) در زانوی خود احساس درد می‌کند.
آسیب‌های حاد
کشیدگی عضلات – عضلات چهار سر ران (جلوی ران) و همسترینگ (پشت ران) که موجب خم و راست شدن زانو می‌شوند ممکن است دچار کشیدگی شوند. این گونه آسیب‌ها معمولا در ورزش‌هایی رخ می‌دهد که در ان ورزشکار به طور ناگهانی سرعت حرکت خود را کم یا زیاد می‌کند (مانند بسکتبال، فوتبال و فوتبال آمریکایی). این گونه آسیب‌ها کمتر در فعالیت‌های روتین مانند شنا یا دویدن اتفاق می‌افتند. برای اغلب موارد کشیدگی عضله بهتر است اولین اقدام درمانی، گذاشتن کمرس سرد، استراحت کردن و اعمال بانداژ فشاری باشد. مصرف داروهای مسکن و ضدالتهاب غیر تجویزی مانند استانینوفن و ایبوبروفن به کاهش درد کمک می‌کند. در صورتی که هر یک از این علائم را دارید لازم است حتما به پزشک مراجعه کنید: عدم توانایی در راه رفتن یا خم و راست کردن زانو، تورم و آب آوردن زانو و یا داشتن دردی که بیش از دو هفته ادامه پیدا کرده است و از شدت آن کم نشده است.
پارگی مینیسک – مینیسک‌ها دو غضروف هلالی شکل هستند که در مفصل زانو و در بین استخوان ران و ساق پا قرار دارند و فشار‌های وارد شده به مفصل زانو را جذب می‌کنند. پارگی مینیسک زانو به دو صورت ممکن است رخ دهد: پارگی تروماتیک بر اثر ضربه یا چرخش ناگهانی زانو ایجاد می‌شود و مینیسک سالم را پاره می‌کند اما در مواردی پارگی مینیسک بر اثر فرسایش و تحلیل رفتن مینیسک است و بیمار بعد از یک دوره فعالیت شدید، احساس درد و تورم در زانوی خود می‌کند.
کشیدگی یا پارگی رباط – استخوان‌های مفصل زانو به کمک چهار رباط مختلف به یکدیگر متصل هستند. علائمی شایعی که معمولا بر اثر کشیدگی یا پارگی رباط‌های زانو ایجاد می‌شوند عبارتند از: تورم زانو، درد و احساس خالی کردن زانو در هنگام انجام برخی حرکات خاص.
درمان زانو درد
درست مانند علائم، درمان درد زانو نیز با توجه به علت ایجاد کننده‌ی آن و نوع آرتریت زانو می‌تواند متفاوت باشد. اما در این جا ما به برخی از روش‌های درمانی کلی و موثر اشاره می‌کنیم:
روش رایس به بهبود آسیب دیدگی‌های جزیی زانو کمک می‌کند.
دارودرمانی
از داروهای مختلفی برای درمان آرتروز زانو استفاده می‌شود. پزشک شما با توجه به شرایطی که دارید ممکن است یکی یا تعداد بیشتری از این دارو‌ها را تجویز کند.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و داروهای مهار کننده‌ی COX-2
- گلوکوزآمین و کوندراتین
- تزریق کورتیکاستروئید و نمک طلایی
- تزریق ژل در زانو با هیالورونیک اسید
شاک ویوتراپی
در مواردی که درد زانو ناشی از التهاب تاندون‌ها است، شاک ویوتراپی (ESWT) به طور تضمینی موجب تسکین درد زانو در طولانی مدت می‌شود. در روش شاک‌ویو‌تراپی، امواج صوتی پرانرژی و متمرکز شده با زانو فرستاده می‌شوند و موجب بروز آسیب‌های میکروسکوپی در بافت‌ها می‌شوند. این کار موجب تحریک بدن برای ایجاد مویرگ‌های بیشتر و اغاز روند بازسازی و ترمیم بافت می‌شود و جریان خون و اکسیژن رسانی به ناحیه آسیب‌دیده نیز افزایش پیدا می‌کند.
لیزرتراپی
درمان با لیزر سرد برای بیمارانی به کار می‌رود که به دنبال راه جایگزینی برای جراحی به منظور کاهش درد و تورم زانو و بهبود کارایی آن هستند. لیزردرمانی (یا لیزرتراپی) با کاهش التهاب در غشای سیناویوم زانو و کاهش تحریک شاخه‌های عصبی، موجب تسکین یا از بین رفتن کامل درد زانو می‌شود. علاوه بر این، درمان‌های فیزیوتراپی که همراه با لیزرتراپی انجام می‌شوند، موجب تقویت رباط‌ها و عضلات اطراف زانو شده و در نتیجه فشار کمتری به مفصل زانو وارد می‌شود.
مگنت‌تراپی
معمولا درمان موثر درد زانو با انجام ترکیبی از چند روش درمانی انجام می‌شود. مگنت‌تراپی یکی از روش‌های درمانی بسیار موثر و موفقیت آمیز در رفع درد زانو است. البته قبل از انجام این روش درمانی شما باید تحت معاینه و ارزیابی کاکل پزشکی قرار بگیرید تا مطمئن شوید که درد زانوی شما بر اثر وجود مشکل جدی دیگری نیست.
اوزونتراپی
در افراد مبتلا به آرتروز زانو، تزریق اوزون در زانو موجب کاهش درد و بهبود کارایی و عملکرد مفصل زانو و در نتیجه بالا بردن کیفیت زندگی بیمار می‌شود. با تزریق اوزون همچنین می‌توان لزوم انجام جراحی تعویض مفصل زانو را به تعویق انداخت. برای پزشکان، تزریق اوزون راه مناسبی برای کاهش و کترل درد بیمار می‌باشد.
Prp
تزریق PRP یا همان پلاکت غنی از پلاسما، یک روش درمانی انقلابی و نوین برای تسکین درد زانو و درمان آسیب‌های مزمن اسکلتی-عضلانی است. تزریق PRP موجب کاهش درد و تسریع روند ریکاوری و بازسازی بافت‌ها می‌شود و در مقایسه با روش جراحی هزینه‌ی پایین‌تر و خطرات بسیار کمتری دارد.
ماساژتراپی
متخصصین طب فیزیکی در هنگام انجام ماساژتراپی و درمان دستی، با توجه به شرتیط خاص هر بیمار، فشار متناسبی با دست خود بر بدن بیمار وارد می‌کنند و از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌کنند، بنابراین برنامه‌ی ماساز درمانی هر بیمار به طور اختصاصی برای او طراحی می‌شود. به همین دلیل است که انجام ماساژدرمانی توسط متخصص طب فیزیکی می‌تواند برای تسکین درد زانو مفید باشد.
فیزیوتراپی و ورزش
تفاوتی نمی‌کند که درد زانوی شما ناشی از آسیب‌دیدگی، بیماری یا انجام جراحی است، در هر صورت انجام فیزیوتراپی و ورزش می‌تواند زانوی شما را به بالاترین میزان کارایی ممکن بازگرداند. هر یک از بیماران با توجه به شرایط خاصی که دارند، در برنامه‌ی درمانی خود دارای نیازمندی‌ها و اهداف متفاوتی هستند. بنابراین چگونگی اجرای فیزیوتراپی و تجویز برنامه‌ی ورزشی، برای هر یک از بیماران متفاوت است. با این حال، اغلب برنامه‌های فیزیوترای و ورزش دارای خصوصیات مشترکی هستند، از جمله:
- تمرینات تقویت عضلات: مانند بالا آوردن زانو در حالت صاف، چرخش محوری مفصل ران به سمت بیرون، چرخش محوری مفصل ران به سمت داخل و حرکت اسکات که موجب تقویت و بازیابی حجم عضلات ران پا می‌شود.
- حرکات کششی: انجام حرکاتی برای کشش عضلان همسترینگ، عضلات چهارسررانی و کشش تاندون کشکک زانو که به افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه‌ی حرکتی زانو کمک می‌کند.
- استفاده از مدالیته‌های درمانی منفعل (غیرفعال): مانند سرمادرمانی، گرمادرمانی که به کاهش درد و تورم کمک می‌کنند.
استفاده از بریس (زانوبند) و آتل
استفاده از بریس (زانوبند طبی) و آتل بندی زانو، یکی دیگر از روشهایی است که فثیزیوتراپیست‌ها به کار می‌گیرند. استفاده از بریس و زانوبندهای مخصوص می‌تواند راستای قرار گیری پا و مفصل زانو را اصلاح کند و فشار وارد شده به مفصل زانو را کاهش دهد. استفاده از بریس یا زانوبند همچنین موجب افزایش ثبات و پایداری در مفصل زانو شده از خالی کردن زانو در حین انجام فعالیت‌های روزانه جلوگیری می‌کند. موثرترین و مناسب‌ترین بریس، همان نوعی است که متخصص طب فیزیکی برای شما انتخاب می‌کند و اندازه یا تنظیمات آن را متناسب با زانوی شما تغییر می‌دهد. ممکن است از سایر ابزارهای حمایت زانو مانند عصا، کفش و کفی طبی و زانوبندهای کشی زانو نیز استفاده شود.
اصلاح سبک و عادات زندگی
توصیه‌های مربوط به اصلاح سبک زندگی شامل کاهش وزن و اصلاح فعالیت‌هایی می‌شود که موجب شدید‌تر شدن درد زانو می‌شوند.
جراحی
در صورتی که هیچ یک از روش‌های درمان آرتروز که در بالا گفته شد، برای شما موثر نبودند، ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد. روش‌های انجام جراحی عبارتند از:
- آرترروسکوپی زانو
- استئوتومی
- پیوند غضروف
- جراحی تعویض مفصل زانو
