صرف نظر از چندمین بارداری مادر، لازم است نکات متعدد در طول بارداری مورد توجه قرار گرفته و آمادگی لازم برای این شرایط وجود داشته باشد. متاسفانه، در بسیاری از مواقع بارداری مادر با درد در ناحیه کمر و درد سیاتیک همراه است. در حقیقت ۳ نفر از هر ۴ زن باردار با درد در ناحیه کمر مواجه شده و این شرایط برای مدت طولانی ادامه مییابد! به منظور پیشگیری از کمر درد یا کاهش درد ناشی از سیاتیک، در این مطلب پاسخهای مشخص برای علایم دیسک کمر ارائه گردیده و توصیههای لازم برای برخورد با این شرایط و جلوگیری از آن ارائه شده است.
خوشبختانه، امروزه از روشهای مناسب برای پیشگیری از درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری و کاهش علائم و ناراحتی ناشی از آن میتوان استفاده کرد. به خاطر داشته باشید در صورتی که درد کمر و/ یا سیاتیک آغاز شد، لازم است ابتدا با متخصص فیزیوتراپی در این رابطه صحبت شود. به این ترتیب متخصص فیزیوتراپی میتواند از روشهای درمان با کمترین سطح تهاجم برای رفع مشکل استفاده کند. برخی از این روشها عبارتاند از:
- فیزیوتراپی با انجام تمرینهای حرکتی و کششی بیخطر برای دوره بارداری
- گرما و سرما درمانی
- استفاده از روشهای ماساژ درمانی مناسب برای قبل از به دنیا آوردن کودک
برای کسب اطلاعات بیشتر و هماهنگی جلسه ملاقات لطفاً از طریق شمارههای ۰۳۱۳۲۳۶۷۴۶۵ – ۰۳۱۳۲۳۳۰۳۸۲ با همکاران ما تماس حاصل فرمایید.
انواع درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری
انواع اصلی درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری به شرح زیر هستند:
- درد خفیف تا متوسط در ناحیه وسط و پایین کمر در هنگام ایستادن یا نشستن
- درد شدید در ناحیه لگن و باسن
- درد قابل توجه در ناحیه کمر در هنگام دراز کشیدن بر روی تخت
دلایل ایجاد درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری
تغییرات ایجاد شده در طول دوره بارداری میتواند بیش از ایجاد تغییرات فیزیکی ظاهری در بدن فرد بوده و باعث ایجاد شرایط و ناراحتیهای خاص برای مادر شود. برخی از مهمترین دلایل ایجاد درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری به شرح زیر هستند:
افزایش وزن (۱۳ کیلو یا بیشتر)
افزایش وزن بدن و سطح استرس باعث وارد شدن فشار به دیسکها شده و برآمدگی یا فتق دیسک را در ناحیه پایین کمر به همراه دارد. به همین خاطر درد در ناحیه کمر و پا (برای مثال درد سیاتیک در بارداری) از عوارض عادی دوره بارداری هستند.
تغییر در مرکز ثقل بدن
با پیشروی بارداری و رشد رحم و جنین، مرکز ثقل بدن تغییر میکند. در برخی موارد، با افزایش اندازه جنین در منطقه لگن، عصبهای نخاعی که به عصب سیاتیک منتهی میشوند، تحت فشار قرار گرفته و التهاب میگیرند. این شرایط ممکن است یکی از علل درد در ناحیه کمر و ظهور علائم سیاتیک در زنان باردار باشد.
تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی دومین دلیل اصلی ایجاد درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری است. در حقیقت در طول دوره سه ماهه اول بارداری، سطح هورمون پروژسترون (یک هورمون که عملکرد رحم را تحریک میکند) افزایش یافته و این شرایط باعث شل و آزاد شدن رباطها و بافتهای بدن در طول دوره بارداری میشود. در طول سه ماهه دوم بارداری، بدن مادر یک هورمون دیگر به نام رلاکسین ترشح میکند که در عمل به رباطهای بین عضلات دور لگن کمک میکند بازتر شده و فضای بیشتری را برای کودک ایجاد کنند. این هورمونها دارای تاثیر مشخص بر وضعیت بدن مادر بوده و باعث شل شدن اتصال رباطها و بافتهای بدن در ناحیه کمر میشوند. در ادامه این شرایط میتواند درد در ناحیه کمر را برای مادر ایجاد کند.
ابتلا به سندروم پیریفورمیس در نتیجه افزایش وزن
عضلات پیریفورمیس که در ناحیه باسن قرار دارند، به حرکتهای ران کمک میکنند. سندروم پیریفورمیس در زمانی به وجود میآید که این عضلات به عصب سیاتیک آسیب وارد میکنند. عصب سیاتیک از منطقه باسن عبور کرده و به ناحیه ران امتداد مییابد.
ایجاد شرایط سیاتیک به خاطر افزایش وزن
با وجودی که علت بیحسی در ناحیه پا معمولاً مسئلهای نگران کننده نیست، این شرایط میتواند نشان دهنده تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک یا سایر اعصابی باشد که از ستون فقرات به ناحیه پایین بدن امتداد یافتهاند. درد عصب سیاتیک یکی از مشکلات رایج در طول دوره بارداری است و فرد احتمالاً میتواند با استفاده از خدمات متخصصان درمان دستی یا متخصصان فیزیوتراپی به رفع مشکل خود کمک کند. به هر حال در صورتی که با بیحسی، احساس سوزش، درد شدید یا درد به صورت تیر کشیدن در ناحیه باسن، پاها، یا لگن مواجه شدید، لازم است در این رابطه با پزشک معالج خود تماس بگیرید تا به این ترتیب از بیخطر بودن شرایط برای خود مطمئن شوید.
درد پراکنده (گاه و بیگاه)
در صورتی که درد کمر به صورت یکباره و شدید (بدون دلیل مشخص) ایجاد شود، لازم است شرایط مادر برای تعیین احتمال نادر ابتلا به پوکی استخوان و آرتروز ستون فقرات در طول دوره بارداری مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این، در صورتی که فرد با درد در ناحیه کمر پس از یک آسیبدیدگی فیزیکی همچون زمین خوردن یا تصادف رانندگی مواجه شود، لازم است بلافاصله با پزشک در این رابطه ملاقات شود تا از وارد نشدن آسیب جدی به مادر یا جنین اطمینان حاصل گردد.
فتق دیسک
در طول دوره بارداری، فتق دیسک میتواند مادر را با درد بیشتری مواجه کند. این شرایط به دلیل افزایش وزن و افزایش فشار بر ستون فقرات ایجاد میشود و به طور نسبی مشکلی رایج در طول بارداری است. در برخی موارد، زنان باردار ممکن است با علائم فتق دیسک روبرو نشوند یا به وجود آمدن این شرایط در خود توجه نکنند. با این حال، فتق دیسک میتواند علت درد شدیدی برای زنان باردار باشد و این درد و ناراحتی معمولاً پس از زایمان تشدید میشود.
درمان درد کمر، سیاتیک و فتق دیسک
به این منظور لازم است همکاری نزدیک با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی وجود داشته باشد. در صورتی که درد در ناحیه کمر آغاز شد، لازم است در ارتباط با روشهای درمان مناسب برای رفع مشکل با متخصص فیزیوتراپی صحبت شود. برخی از توصیههای قابل توجه در این شرایط به شرح زیر هستند:
توجه به نحوه قرارگیری بدن
حالت ایستادن مادر در این شرایط لازم است صاف بوده، شانهها عقب قرار گرفته، ناحیه باسن در طول کمر و بدن قرار داشته و از خم شدن به جلو خودداری گردد.
استفاده از بالش
سعی کنید از یک بالش با اندازه استاندارد یا بالش کودک برای خوابیدن راحتتر خود استفاده کنید. به این منظور بالش را میتوان بین زانوها یا زیر شکم برای ایجاد حمایت لازم قرار داد.
دوش گرفتن یا حمام کردن با آب گرم میتواند به کاهش درد در ناحیه کمر کمک کند
به هر حال، خانمهای باردار میبایست از مصرف برخی روغنهای معطر (رایحه درمانی و شمع) همچون ریحان، ارس یا سرو کوهی، نعناع، رزماری، و بادیان خطایی خودداری کنند. در حقیقت مصرف برخی از این موارد میتواند عوارض جانبی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد.
تمرینهای حرکتی
تمرینهای حرکتیتمرینات حرکتی در طول دوره بارداری بسیار اهمیت دارند و تمرکز اصلی آنها بر عضلات ناحیه کمر و شکم است. امروزه تمرینات حرکتی متنوعی برای زنان باردار طراحی شدهاند و این تمرینات امکان کاهش درد در ناحیه کمر را فراهم میکنند. بنابراین، برای آشنایی با این تمرینات و تهیه یک برنامه درمانی مناسب، مراجعه و مشاوره با پزشک ضروری است.
- تمرینهای کششی پایین کمر
- تمرینهای کششی از پشت
- تمرینهای کششی از پشت با استفاده از توپ فیزیوتراپی
- تیلت لگن در حالت ایستاده
- تیلت لگن با استفاده از توپ فیزیوتراپی
- حرکت چرخش در ناحیه لگن
حرکتهای یوگا قبل از تولد نوزاد
تمرینهای یوگا قبل از تولد نوزاد میتواند به کشش و تغییر وضعیت عضلات کمک کرده، انعطافپذیری عضلات را حفظ کرده، قدرت تعادلی و وضعیت چرخش خون بدن را بهبود بخشیده ، و باعث آزادسازی تاندونها شود. تنفس عمیق یک بخش مهم از این تمرینها است و میتواند مزایای مشخص برای مادر و کودک به همراه داشته باشد. علاوه بر این تنفس عمیق میتواند به مادر برای به دنیا آوردن نوزاد نیز کمک کند. با ترکیب این حرکتها با تمرینهای قلبی عروقی همچون راه رفتن و یا شنا کردن، میتوان وزن مادر را کنترل کرده و شرایط نوزاد را در وضعیت مناسب حفظ نمود. در صورت تمایل به انجام این تمرینها لازم است با پزشک درباره مناسب بودن آنها برای شرایط خاص مادر صحبت شود.
ماساژ درمانی و درمان دستی
ماساژ درمانی قبل از زایمان میتواند به کاهش درد و تنگی کمک کند. متخصصان ماساژ درمانی با تجربه مناسب در از بین بردن علت درد در ناحیه کمر در طول دوره بارداری آشنا هستند. استفاده از این روش میتواند منجر به کاهش اضطراب (با کمک تثبیت سطح هورمونها)، بهبود درد در ناحیه کمر، لگن و ران، بهبود چرخش خون و عملکرد سیستم گوارش، و کمک به رفع خستگی شود.
شرایط ارگونومی: در محل کار، خانه، و زمان استراحت
- عضلات ناحیه پایین کمر و پاها بیشترین تاثیر را در حفظ تعادل بدن دارند. به هر حال در طول دوره بارداری ایستادن ساده یا راه رفتن نیز میتواند برای فرد دشوار باشد. همچنین ناحیه دستها و پاها ممکن است در این زمان دچار ورم شوند. در نتیجه معمولاً به خانمهای باردار توصیه میشود به مقدار کافی استراحت کرده و پاهای خود را در هنگام استراحت بالا نگه دارند.
- یک میز و صندلی با طراحی مناسب میتواند از ستون فقرات و پاها حفاظت کرده و راحتی بیشتری را در هنگام کار برای مادر ایجاد کند. همچنین لازم است مادر به صورت منظم نحوه نشستن و ایستادن خود را عوض نماید.
- در صورتی که انجام فعالیت نیازمند نشستن باشد، لازم است به صورت مرتب فعالیت متوقف شده و مادر قدم بزند. در حقیقت راه رفتن باعث کاهش ورم ایجاد شده از طریق افزایش جریان خون در بدن و جلوگیری از کمردرد در بارداری میشود.
- برای بلند کردن مناسب اجسام، بهتر است مادر زانوهای خود را خم کرده و با کمک آنها اجسام را بلند کند. به این ترتیب نباید از عضلات کمر برای این کار استفاده شود. در این شرایط لازم است تا حد ممکن کمر صاف باشد. همچنین مادر میبایست از عضلات پا برای ایستادن استفاده کرده و اشیاء را نزدیک به بدن خود نگه دارد.
