ورم، درد و گرفتگی پا در بارداری (حاملگی) علت و درمان
یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های دوران بارداری، پاهای شما هستند. به عبارت دیگر بارداری می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود که ناحیه ران و ساق پاهایتان را درگیر نماید. درد پا در دوران بارداری، امری شایع است. این موضوع نگران‌کننده نیست، اما به هر حال این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که مقابله با درد و ناراحتی، بسیار سخت و دشوار می‌باشد. عوامل متعددی در ایجاد این درد دخیل هستند كه مهم‌ترین آن‌ها اضافه‌وزن می‌باشد. خبر خوب این است که با انجام اقداماتی خاص می‌توانید این درد را برطرف سازید. در این مقاله، ما به علل، درمان و نکات پیشگیرانه برای مشکلات رایج پا در دوران بارداری می‌پردازیم.
فهرست نمایش
علل درد و مشکلات پا در دوران بارداری
کف پای صاف، قوس افتاده و درد پاشنه
افزایش هورمون‌ها در دوران بارداری می‌تواند به صاف شدن کف پا و درد پاشنه منجر شود. برخی از این هورمون‌ها به شل شدن رباط‌ها و ساختارهای دیگر کمک کرده تا امكان زایمان طبیعی را فراهم سازند. بعلاوه، همین هورمون‌ها می‌توانند رباط‌های پا را شل کرده و منجر به صاف شدن کف پا (قوس‌های افتاده) و پروناسیون (دَمَرسازی) شدید شوند. این شل شدگی رباط‌ها می‌تواند موجب افزایش سایز کفش در دوران بارداری شود، بعد از زایمان احتمالاً مجبور به پوشیدن کفش با نیم یا یک سایز بیشتر خواهید شد.
علاوه بر این، رحم، کودک و سینه‌های در حال رشد به اضافه‌وزن کمک کرده و موجب اعمال فشار اضافه بر روی پاها به ویژه قوس پاها، می‌شود. درد پاشنه پا (التهاب فاسیای کف‌پایی) در خانم‌های باردار به دلیل اضافه‌وزن و فشار بر روی قوس پاها امری شایع است. مرکز گرانش بدن و چگونگی راه رفتن و ایستادن شما نیز تحت تأثیر تغییرات ایجادشده در بدنتان قرارگرفته و باعث بروز مشکلاتی در حفظ تعادل شما می‌گردد.
ورم روی پا و مچ پا
ورم، ناشی از افزایش مایعات در بافت‌های بدن شما می‌باشد. ورم رو و مچ پاها در دوران بارداری بسیار شایع است. ورم معمولاً به دلیل افزایش حجم خون اتفاق می‌افتد که به انتقال اکسیژن و مواد مغذی بیشتر به کودکتان کمک می‌کند. هورمون‌های بارداری نیز می‌توانند موجب ایجاد تغییراتی در رگ‌های خونی شوند که احتمالاً به ورم پا بارداری منجر می‌گردد.
تمامی این مایعات اضافی باید به محلی منتقل شوند و نیروی گرانش معمولاً آن‌ها را به سمت پایین یعنی رو و مچ پاها می‌کشاند. احتمالاً توجه کرده‌اید که کفش‌هایتان بسیار تنگ می‌شوند. افزایش سایز پا به دلیل ورم، امری شایع و موقت است. در صورت مشاهده ورم در صورت، اطراف چشم‌ها و یا چنانچه ورم پا در بارداری به‌طور ناگهانی اتفاق افتاد، فوراً به پزشک مراجعه نمایید. این علائم می‌توانند نشانه‌ای از پره اکلامپسی (مسمومیتی در مراحل آخر بارداری که با افزایش فشارخون، دفع پروتئین در ادرار و تورم مشخص می‌شود) باشد.
گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات پا معمولاً شامل گرفتگی‌های دردناک در عضلات ساق پا می‌باشد. هنوز مشخص نشده که چرا خانم‌های باردار بیشتر مستعد این گرفتگی‌ها هستند. تغییرات ایجادشده در غلظت کلسیم، عضلات خسته (به دلیل اضافه‌وزن بسیار زیاد) یا فشار ناشی از رحم در حال رشد بر روی رگ‌های خونی و اعصاب از علل احتمالی این عارضه هستند. گرفتگی پا در حاملگی در طول سه‌ماهه‌ی دوم شایع‌تر است. این گرفتگی‌ها هم در روز و هم در شب اتفاق می‌افتند، اما شیوع آن در شب بیشتر می‌باشد.
مشکلات دیگر
علاوه بر مشکلات اشاره‌شده در فوق که برای پای مادران باردار بروز می‌کند، مشکلات دیگری نیز ممکن است پدید آید که می‌توان به دو مورد زیر اشاره کرد:
- رگ‌های واریسی: افزایش حجم خون و هورمون‌های بارداری موجب بروز تغییراتی در رگ‌های خونی می‌شوند که ممكن است به رگ‌های واریسی منجر گردد.
- تغییرات ناخن‌های پا: ازآنجایی‌که شما در حال فراهم کردن مواد مغذی برای کودک خود هستید، سلول‌های موجود در ناخن‌های پا گاهی با كمبود مواد مغذی مواجه می‌شوند که این امر موجب بروز تغییراتی در ناخن‌ها از قبیل شکنندگی، خط یا شیار در امتداد ناخن یا خطوط / رگه‌های تیره و بی‌رنگ در بستر (ته) ناخن ( سیه ناخنی) می‌شود.
پیشگیری و درمان
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای هر کدام از مشکلات پا در دوران بارداری درمان‌های متفاوتی مانند ماساژ درمانی، درمان دستی، ورزش و توصیه‌های لازم جهت رعایت مادران باردار در این دوران ارائه می‌کنند که به شرح زیر می‌باشد:
کف پای صاف، قوس افتاده و درد پاشنه
از ایستادن طولانی‌مدت و راه رفتن با پای‌برهنه اجتناب کنید. هر زمان که می‌توانید استراحت کرده، بنشینید و پاهای خود را بالا بگیرید. اضافه‌وزن، رباط‌های شل شده (سست شده) و کم شدن تعادل، همگی حاكی از آن هستند که پاها به مراقبت بیشتری نیاز دارند. استفاده از کفش‌های مناسب، محافظ و محافظ‌های قوس بدون نسخه نقطه شروع خوبی است. در صورت برطرف نشدن مشكل به فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا درمان ارتوتیك (آنچه به محافظت یا برقرار سازی یا بهبود کار یک قسمت از بدن کمک کند) را بررسی نماید و در صورت نیاز کفش طبی تجویز کند.
ورم رو و مچ پا
- مدت‌زمان طولانی نایستید: همان‌گونه كه گفته شد، چندین مرتبه در طول روز استراحت کرده و هنگام نشستن، پاهای خود را تا جایی که ممکن است بالا نگه‌دارید.
- جوراب‌های ساق بلند تنگ بپوشید تا به کاهش ورم کمک کند. جوراب‌های ساق بلند تا بالای زانو گزینه خوبی هستند، اما جوراب‌های ساق بلند تنگ بهتر می‌باشند زیرا به‌طور حتم از تجمع مایعات اضافی در اطراف زانوها ممانعت می‌کنند.
- در مورد استفاده از دستگاه‌های فشرده‌ساز پنوماتیک خارجی با پزشك خود مشورت كنید.
- در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید، از خوردن غذاهای حاوی نمک زیاد پرهیز کنید چراکه موجب افزایش تجمع مایعات می‌شود.
- حمام بروید یا شنا کنید: آب، موجب اعمال فشار بیرونی بر روی ورم و گرفتگی پا در بارداری شده و به کاهش تورم کمک می‌کند.
- به پهلوی راست بخوابید: این عمل موجب کاهش فشار روی رگ‌های خونی شده و اجازه می‌دهد که مایع بیشتری از ساق پاها به سمت بالای بدن حرکت کند.
- رفلکسولوژی (بازتاب شناسی) را برای كمك به کاهش ورم پا در بارداری بررسی كنید.
- کفش سایز مناسب بپوشید.
گرفتگی عضلات پا
- عضلات ساق و روی پاها را کشیده و ماساژ دهید.
- پیاده‌روی را به‌عنوان یك تمرین ورزشی در برنامه خود قرار دهید.
- دوش آب گرم بگیرید تا عضلاتتان شل شوند.
- در خصوص مصرف کلسیم، منیزیوم یا مکمل‌های ویتامین ب، با پزشک خود مشورت کنید.
- در طول روز، مقدار زیادی آب بنوشید.
- اگر به گرفتگی عضلات پا و پادرد در بارداری دچار هستید، عضله‌ی ساق پا را با صاف نگه‌داشتن زانو و کشیدن، حرکت دادن پای خود به سمت بینی، بکشید. این عمل به كاهش گرفتگی عضله‌ی ساق پا کمک می‌کند.
رگ‌های واریسی
- مدت‌زمان طولانی نایستید. راه رفتن برای شما مفید است زیرا جریان خون در عضلات را افزایش داده و به بازگشت خون به قلب کمک می‌کند.
- اگر مسافت طولانی رانندگی می‌کنید، مکرراً توقف کرده، پاهایتان را کشیده و ورزش دهید. این عمل نیز از ترومبوز وریدی عمیق (DVT)، نوعی خطرناک از لخته خون، جلوگیری می‌کند.
- سعی کنید پاهایتان را روی هم نیندازید، چراکه باعث ایجاد فشار بر روی رگ‌های خونی و اعصاب می‌شود.
- در خصوص مصرف روتوساید (روتین) در سه‌ماهه‌ی آخر بارداری با پزشک خود صحبت کنید.
تغییرات ناخن‌های پا
- کفش یا جوراب بسیار تنگ نپوشید. زیرا موجب اعمال فشار زیاد بر روی پوست اطراف ناخن‌ها شده و به فرورفتگی ناخن‌های پا منجر می‌شود.
- رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید. این عمل به ذخیره مواد مغذی مورد نیاز شما و کودکتان کمک می‌کند.
- ناخن‌های پا را زیاد کوتاه نکنید. پوست متورم می‌تواند موجب افتادگی گوشه‌های ناخن‌های کوتاه بر روی یكدیگر و ایجاد فرورفتگی در ناخن‌ها شود.
