فیزیوتراپی بعد از جراحی دیسک کمر و ستون فقرات

توانبخشی و حرکت‌های اصلاحی بخشی ضروری از دوران بهبود پس از جراحی کمر و ستون فقرات است. برنامه‌ریزی دقیق و رعایت برنامه فیزیوتراپی تجویزی جراح اقدام موثری برای بهبود بیمار پس از جراحی است و کمک شایان توجهی به تسکین درد در درازمدت می‌کند. طبیعی است بیمارانی که جراحی کمر انجام داده‌اند یا درصدد این کار هستند، نگران بروز مشکلات در دوران بهبود باشند. به همین دلیل بسیاری از بیماران از انجام فعالیت هراس دارند و شماری از ترس بروز عوارض و به خطر انداختن نتایج جراحی اصلاً حرکت نمی‌کنند.

دوران مراقبت بعد از عمل دیسک کمر

به خاطر داشته باشید مدت زمانی که طول می‌کشد هر بیمار بتواند فعالیت‌های معمول روزمره را از سر بگیرد، متفاوت با دیگری است. دوران بهبود غالباً برای بیماران جوان و برخوردار از وضعیت جسمی مناسب سریع‌تر است. رعایت رژیم غذایی متعادل، حفظ نگرش مثبت و به حد کافی استراحت کردن روند بهبود را تسریع می‌کند. دوران بهبود برای بیماران سیگاری و دارای اضافه وزن یا با اندام نامتناسب طولانی‌تر است.  فرایند بهبودی جنبه‌های مختلفی دارد.

درد پس از جراحی

تحمل مقداری درد پس از جراحی ستون فقرات طبیعی است. بسیاری از بیماران به دلیل التهاب و یا گرفتگی عضلات کمر یا عضلات پا دچار درد می‌شوند. همچنین اگر از پیوند استخوان استفاده شده باشد، بیمار در محل برش یا در مفصل ران از درد رنج می‌برد. تمامی این موارد از عوارض معمول پس از جراحی ستون فقرات محسوب می‌شود. به موازات التیام یافتن بدن ناراحتی کمتر می‌شود.

پزشک برای رفع گرفتگی عضلانی و کاهش التهاب مسکن تجویز می‌کند و توصیه می‌کند در کنار مسکن از روش‌های غیردارویی تسکین درد مانند حرارت مرطوب، ورزش ملایم، ماساژ، وسایل الکتریکی (مانند دستگاه TENS)، دوره‌های استراحت کوتاه مدت و تغییر وضعیت مداوم استفاده شود.

بهبود ذهنی یا عاطفی

تغییرات عاطفی پس از جراحی دیسک دور از انتظار نیست و یکی از علل آن در تلاش بودن بدن برای التیام‌بخشی است. ناراحتی‌های روحی پس از عمل گاهی از انتظارات غیرواقع‌بینانه بیمار برای داشتن نقاهتی کوتاه و سریع نشأت می‌گیرد. حفظ نگرش مثبت برای حفظ روحیه حیاتی است. به بیماران توصیه می‌شود که هر روز بهبود کوچکی را ایجاد کنند و با شکیبایی منتظر پیشرفتی مستمر در آینده بمانند.

توانبخشی پس از جراحی دیسک کمر

دوران بهبود و مراقبت بعد از عمل دیسک کمر و ستون فقرات معمولاً سه تا شش ماه طول می‌کشد و بیمار در این مدت تحت درمان گونه‌های مختلفی از فیزیوتراپی قرار می‌گیرد. مراقبت‌های بعد از عمل دیسک کمر در شرایط عادی به شیوه زیر انجام می‌شود.

توانبخشی در بیمارستان

دوران توانبخشی در بیمارستان شامل مراقبت چند روزه از زخم جراحی، مدیریت درد و آموزش روش بالا رفتن و پایین آمدن از تخت بدون چرخاندن یا خم کردن ستون فقرات به روش خطرناک می‌شود.

توانبخشی در خانه

پس از ترخیص باید در خانه از زخم مراقبت شود و حرکت‌های مختلف به تدریج و با احتیاط انجام شود تا بیمار به آهستگی به روال زندگی روزمره برگردد. متخصص فیزیوتراپی پس از حدود 4 هفته تمرین‌های مختلف کششی را به بیمار آموزش می‌دهد.

فیزیوتراپی به مدت 3 ماه پس از جراحی فیوژن ستون فقرات ادامه می‌یابد. به مرور زمان و با سرعتی که پزشک مناسب می‌داند، بیمار می‌تواند دوباره روال معمول زندگی را ازسربگیرد و ورزش‌های مورد علاقه خود را به موازات بازیابی قدرت دنبال کند تا فیوژن ستون فقرات بدون هیچ مشکلی کامل شود و بهبودی حاصل گردد.

کمپرس سرد و گرم

نخستین اقدام برای کاهش درد استفاده از کمپرس سرد یا گرم است. کاهش دما معمولاً در چند روز نخست پس از جراحی توصیه می‌شود. یخ باعث منقبض و کوچک‌تر شدن عروق خونی و کاهش جریان خون می‌شود. در نتیجه التهاب، گرفتگی عضلانی و درد مدیریت می‌شود. گرما رگ‌ها را منبسط و بزرگ‌تر می‌کند و در نتیجه جریان خون افزایش می‌یابد. به این ترتیب مواد شیمیایی مولد درد با جریان خون از موضع جراحی دور می‌شود. به علاوه اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به بافت آسیب‌دیده می‌رسد و روند التیام تسهیل می‌شود.

دارو

مصرف بعضی داروها فرایند فیوژن ستون فقرات را مختل می‌کند و چنانچه مصرف دارو واقعاً ضرورت نداشته باشد، بیمار نباید حداقل تا 6 ماه پس از جراحی داروهایی مانند کورتیزون خوراکی و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی از قبیل ایبوپروفن، الیو، آسپرین، مورتین و ادویل مصرف کند. اکثر بیماران تا چند هفته پس از جراحی برای آرام کردن درد به داروهای مخدر نیاز دارند.

کمربند طبی (بریس)

پیشرفت‌های فنی در زمینه دستگاه‌ها و تجهیزات درمانی ضرورت ثابت نگه داشتن مهره‌های کمری با بریس را برای اکثر بیماران از بین برده است. با این حال اگر جراح دستور استفاده از بریس (کمربند طبی) بدهد، باید حدود سه ماه از آن استفاده شود و فقط هنگام استحمام و خوابیدن باز شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی معمولاً سه تا چهار ماه پس از جراحی شروع می‌شود و 6 تا 12 هفته ادامه دارد. ابتدا تمرین‌های کششی برای به حداکثر رساندن انعطاف‌پذیری انجام می‌شود و پس از آن تمرین‌های ایروبیک برای بهبود وضعیت بدن آغاز می‌گردد. در مرحله بعد تمرین‌های مقاومتی، غالباً با استفاده از وزنه، با هدف قوی‌تر و پایدارتر کردن بدن و به ویژه ستون فقرات به بیمار آموزش داده می‌شود. رعایت دقیق این برنامه‌های مراقبتی برای دستیابی به نتیجه مطلوب حیاتی است.

دوران مراقبت بعد از جراحی دیسک کمر و ستون فقرات مانند هر عمل جراحی دیگری تا حدی به خود بیمار بستگی دارد. از طرف دیگر رعایت توصیه‌های پزشک و تحت کنترل درآوردن شرایط با بهره‌گیری از فیزیوتراپی و مراقبت از خود دوران بهبود را به حداقل می‌رساند.

تمرین‌های بازتوانی

روز اول: فعالیت را به پیاده‌روی کوتاه محدود کنید.

روزهای اول تا هفتم: شروع تمرین‌های کششی

• کشش عضله‌های همسترینگ و چهارسر: کشش عضله‌های همسترینگ و چهارسر و بخش میانی پشت یعنی محل قرارگیری ریشه‌های عصبی برای پیشگیری از شکل‌گیری چسبندگی یا زخم عصبی بسیار مهم است.

• کشش‌های عصبی (موبیلیزاسیون): این حرکت‌های اصلاحی باید به شیوه "پمپاژ" انجام شود و از نگه داشتن طولانی مدت بدن در یک وضعیت خودداری کرد. این تمرین‌ها باید هر دو ساعت یک بار تکرار شود.

هفته یکم تا نوزدهم: شروع تمرین‌های استاتیک پایدار کننده

این حرکت‌ها چون بدون حرکت دادن تنه انجام می‌شود، استاتیک نامیده می‌شود. در تمرین‌های استاتیک بازوها و پاها حرکت داده می‌شود، اما پایین تنه خمیده یا جلو و عقب برده نمی‌شود.

هفته‌های ششم تا دوازدهم: تمرین‌های دینامیک پس از جراحی ستون فقرات

در این تمرین‌ها تنه حرکت داده می‌شود و عموماً در آنها از توپ استفاده می‌شود.

• تمرین کردن روی تشک

• انجام حرکت‌های اصلاحی با استفاده از کش ورزشی

• انجام حرکت‌های اصلاحی با استفاده از توپ

هنگام انجام حرکت‌های اصلاحی با استفاده از توپ، بیشینه‌سازی دامنه حرکتی به اندازه حفظ تعادل و کنترل مهم نیست؛ و اگر بیمار به انجام چنین ورزش‌هایی عادت نداشته باشد، برای حفظ تعادل باید تمرین کند. به تعداد دفعات تکرار تمرین فکر نکنید، تمرین را تاجایی که احساس خستگی کنید یا حفظ تعادل برایتان دشوار شود، ادامه دهید.

بازگشت به محل کار

بیمار پس از مرخص شدن از بیمارستان نمی‌تواند قبل از 4 تا 6 هفته به محل کار بازگردد، اگر شغل بیمار فعالیت بدنی سنگین را ایجاب کند، مدت مرخصی طولانی‌تر خواهد بود. گاهی چندین ماه تا یک سال طول می‌کشد تا بیمار توانایی حرکتی کامل خود را بازیابد. بیمار باید به دلیل وجود یک زخم بزرگ و آسیب دیدن عضله و استخوان و همچنین مصرف طولانی مدت مسکن‌ها این مدت طولانی را استراحت کند تا آسیب دیدگی بیشتر نشود.

رانندگی پس از جراحی

چنانچه بستن گردن‌بندی طبی ضروری نباشد، بیمار معمولاً می‌تواند یک تا دو هفته پس از جراحی رانندگی کند. اما اگر جراح دستور بستن گردن‌بند طبی سخت برای مدتی طولانی‌تر بدهد، بیمار به دلایل مختلف اجازه رانندگی ندارد؛ بستن گردن‌بند چرخاندن گردن را دشوار می‌کند و چرخاندن بدن به جای گردن خطرناک خواهد بود.