کاربرد بیوفیدبک و نوروفیدبک (biofeedback) در درمان بیماری‌های اسکلتی عضلانی
بیوفیدبک که با نام نوروبیوفیدبک تراپی نیز شناخته می‌شود یک روش درمانی غیرتهاجمی و غیردارویی برای بازآموزی سلول‌های مغزی است. بیوفیدبک به هر روشی گفته می‌شود که طی آن شما حرکتی انجام می‌دهید و سپس تاثیرات آن را بلافاصله مشاهده می‌کنید. به عنوان یک مثال ساده، خندیدن روبه‌روی آینه نوعی بیوفیدبک محسوب می‌شود. شما عضلات صورت خود را منقبض می‌کنید، آینه نیز فیدبک یا بازخورد این عمل شما را نشان می‌دهد و در واقع بازخورد انقباض عضلات صورت شماف همان خندیدن است.
در روش درمان بیوفیدبک به بیماران آموزش داده می‌شود که با استفاده از سیگنالهای به دست آمده از بدنشان، سلامت خود را بهبود دهند. متخصصین طب فیزیکی از روش بیوفیدبک برای بیماران سکته‌ی مغزی استفاده می‌کنند تا به آن‌ها کمک کنند دوباره عضلات فلج خود را به حرکت دربیاورند. روانشناسان از این روش برای آرامش دادن و ریلکس کردن بیمارانی استفاده می‌کنند که دچار تنش عصبی و اضطراب هستند. متخصصین مختلف از روش بیوفیدبک بدین منظور استفاده می‌کنند که به بیماران خود آموزش دهند که چگونه با درد خود کنار بیایند.
فهرست نمایش
بیوفیدبک چیست؟
پزشکان همانگونه با دستگاه‌های پیچیده‌ی بیوفیدبک کار می‌کنند که شما به طور مثال با دماسنج کار می‌کنید و از آن استفاده می‌برید. این دستگاه‌ها می‌توانند عملکرد‌های درونی بدن انسان را با دقت بسیار بالایی (بیش از آن چه خود شخص حس می‌کند) منعکس کنند. این اطلاعات بسیار ارزشمند هستند و هم پزشک و هم بیمار، از این اطلاعات برای هدایت روند درمان استفاده می‌کنند. دستگاه بیوفیدبک برای بیمار مانند حس ششم عمل می‌کند و به او کمک می‌کند اتفاقاتی که درون بدنش رخ می‌دهد را "بشنود" و "ببیند". تحقیقات نشان داده‌اند که روش بیوفیدبک در درمان بسیاری از دردها و بیماری‌ها تاثیر مثبت دارد. مهمترین تاثیری که بیوفیدبک بر بیمار دارد، ایجاد آرامش ایت که این موضوع خصوصا در مواردی که ناراحتی بیمار بر اثر تنش و استرس زیاد ایجاد شده است، می‌تواند بسیار کلیدی و مهم باشد. دلیل این موضوع این است که استرس و فشار روانی تاثیرات منفی بسیاری بر بدن می‌تواند داشته باشد.
هدف اصلی بیوفیدبک در اغلب موارد این است که شخص واکنش ناخودآگاه خود به استرس و تنش را تغییر دهد، واکنشی که موجب ایجاد درد یا شدید شدن بیماری او می‌شود. بسیاری از متخصصین طب فیزیکی اعقاد دارند که برخی از بیماران آن‌ها، حتی فراموش کرده‌اند که چگونه می‌تواند بدن خود را ریلکس کنند و آرامش داشته باشند. اطلاع از فیدبک (بازخورد) واکنش‌های فیزیکی بدن به استرس مانند افزایش دمای بدن و گرفتگی عضلات موجب می‌شود که بیماران بتوانند حالت‌های عصبی و پرتنش و همچنین حالت آرامش را در بدن خود درک کنند. کاهش تنش و استرس و رسیدن به سیگنالهای فیدبک در زمان آرامش، می تواند مانند یک پاداش ارزشمند برای بیمار باشد.
انواع بیوفیدبک
اصلی‌ترین انواع بیوفیدبک عبارتند از:
- الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله): اندازه گیری میزان تنش عضلانی که به بیماران کمک می‌کند، یاد بگیرند که چگونه عضلات خاصی از بدن خود را منقبض کنند.
- بیوفیدبک گرمایی (تِرمال): اندازه‌گیری دمای پوست
- نوروفیدبک یا الکتروانسفالوگرافی (EEG): نوار مغزی که در آن عملکرد مغز بررسی می‌شود.
امروزه چگونه از بیوفیدبک استفاده می‌شود؟
تکنیک‌های بالینی بیوفیدبک که طی آزمایشات اولیه‌ی این روش ابداع شدند و شکل گرفتند، امروز به طور گسترده‌ای برای درمان تعداد بی‌شماری از بیماری‌ها استفاده می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها و مشکلات عبارتند از:
- سردرد‌های میگرنی، سردرد‌های تنشی و سایر انواع دردها
- صرع
- فلج مغزی و سایر اختلالات حرکتی
- دردهای مزمن پا ، گردن و کمر
- روماتیسم
متخصصین بسیار زیادی از روش بیوفیدبک استفاده می‌کنند از جمله: روانشناسان، روانپزشکان، دندانپزشکان، متخصصین طب فیزیکی و حتی برخی پرستاران و اَنترن‌ها. اغلب این متخصصین از روش‌های درمانی دیگری استفاده می‌کنند و آن روش‌ها را با روش بیوفیدبک ترکیب می‌کنند. به بیماران آموزش داده می‌شود که چگونه تمرینات و حرکاتی برای ریلکس کردن خود انجام دهند و همچنین چگونه دریابند که چه شرایط یا عواملی موجب بدتر شدن علائم آن‌ها می‌شود. آن‌ها می‌آموزند که چگونه با شرایط استرس‌زا و پرتنش کنار بیایند و به آن‌ها کمک می‌شود که عادات غلط خود را تغییر دهند. بیماران با تکنیک‌های خاصی آموزش داده می‌شوند که بتوانند کنترل بیشتری بر خود داشته باشند.
بیوفیدبک یک روش جادویی نیست. این روش نمی تواند به تنهایی بیماری‌ها را درمان کند یا باعث شود که شخص احساس سلامتی کند. بیوفیدبک در واقع یکی از ابزارهایی است که متخصصین طب فیزیکی آن را به کار می‌گیرند. این وسیله به پزشکان یادآور می‌شود که رفتار، برخورد، تفکرات و احساسات بیمار تاثیرات بسیار شگرفی بر وضعیت سلامت فیزیکی آن‌ها دارد. این وسیله به پزشکان و هم به بیماران کمک می‌کنند که به عنوان یک تیم و با تعامل دوجانبه با یکدیگر، با بیماری مبارزه کنند.
مزایا و معایب بیوفیدبک
مزایای بیوفیدبک عبارتند از:
- کنترل درد بدون استفاده از داروهای مسکن
- روش درمانی غیرتهاجمی
- دستیابی به نتایج بلند‌مدت در صورت به‌کارگیری صحیح این روش
- دستیابی به درک و آگاهی بسیار بالا نسبت به عادات و واکنش بدن شما به درد
معایب این روش عبارتند از:
- ممکن است زمان زیادی طول بکشد که این روش به نتیجه برسد
- ممکن است این روش بسیار هزینه بر باشد
- تمامی پزشکان برای درمان با بیوفیدبک آموزش ندیده و صلاحیت ندارند.
بیوفیدبک چگونه عمل می‌کند؟
بیوفیدبک و به طور خاص روش‌های BrainCore یا نوروفیدبک تراپی موجب می‌شوند که مغز شما آموزش ببیند که در هر موقعیت خاص، امواج یا سیگنالهای صحیحی را با میزان و شدت متناسب تولید کند. در ابتدا پزشک برخی الکترودها را روی سر بیمار می‌گذارد. این الکترودها در حین انجام فعالیتی خاص بر روی سر بیمار هستند و امواج مغزی بیمار را در حین انجام آن فعالیت (برای مثال تماشای فیلم، گوش دادن به یک داستان، خواندن یک متن با انجام بازی‌های کامپیوتری) ثبت می‌کنند. با استفاده از این ارزیابی‌ها که با نام نوار مغزی یا Q-EEG شناخته می‌شود ما می‌توانیم متوجه اختلالات عملکردی در امواج مغزی شویم.
برای انجام درمان، بیمار تلوزیون نگاه می‌کند و یا یک بازی کامپیوتری انجام می‌دهد، در حالی که به برنامه نیز متصل است. در این حین در صورتی که امواج مغزی به طور موقت، متوقف شوند یا کاهش داشته باشد یا اختلالی در آن‌ها باشد، دستگاه به بیمار هشدار می‌دهد و پخش بازی یا فیلم را متوقف می‌کند. این بازخورد یا فیدبک مداوم از عملکرد مغزی باعث می‌شود که بیمار در زمان مناسب متوجه بشود که مغز او به درستی عمل نمی کند. زمانی که بیمار تمرکز کند و فرکانس امواج مغزی او به حالت عادی بازگردند، فیلم یا بازی ادامه پیدا می‌کند.
با گذشت زمان، بیمار می‌تواند با استفاده از این فیدبک‌های مداوم از عملکرد مغزی خود، در هر موقعیتی مغز خود را کنترل کند تا مغز او امواج صحیح را با شدت صحیح تولید کند. با گذشت 10 الی 20 جلسه مغز شروع به اصلاح خود می‌کندو امواج مناسب را تولید می‌کند و بدین ترتیب بسیاری از علائم بیماری برطرف می‌شوند. مغز انسان در هر سنی انعطاف‌پذیر و همچنین آموزش‌پذیر است و می‌تواند به الگوهای طبیعی و سالم خود بازگردد.
