درمان زانو و پای ضربدری با فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی

ژنووالگوم به این معنی است که در حالت ایستاده وقتی‌که مچ (قوزک) پاها از یکدیگر فاصله‌دارند زانوها به هم بچسبند (یا تقریبا به هم نزدیک شوند). چنانچه شما یا فرزندتان دچار ژنووالگوم هستید، در این حالت پا به سمت داخل چرخش پیدا می‌کند. این عارضه درجات مختلفی دارد و شدت آن ممکن است خفیف یا بسیار زیاد (زمانی که مچ پاها از هم فاصله زیادی داشته باشند اما همچنان زانوها به هم بچسبند) باشد. بسیاری از کودکان خردسال دچار عارضه ژنووالگوم هستند و این حالت در حدود سن 4 سالگی نمایان تر می‌شود. این وضعیت تقریبا در تمام موارد بخشی طبیعی از فرآیند رشد کودک است و پاها به‌طور خودبه‌خود و طبیعی در سن 6 یا 7 سالگی صاف می‌شوند. ممکن است ژنووالگوم به طور خفیف تا بزرگسالی نیز در فرد باقی بماند اما تا زمانی که این وضعیت برایتان مشکل دیگری ایجاد نکرده معمولا در این باره نیاز به نگرانی نیست. بااین‌حال به ندرت، ممکن است ژنووالگوم نشانه‌ای از وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد مخصوصا اگر این عارضه در کودکان بزرگتر یا بزرگسالان بروز کند و یا با بالا رفتن سن این وضعیت اصلا بهبود پیدا نکند که در این حالت به درمان نیاز می‌باشد.

دلایل بروز پای ضربدری

دلایل متعددی برای بروز زانوی ضربدری وجود دارد که عبارتند از:

• رشد در بدو تولد

پای ضربدری عارضه بسیار شایعی در میان کودکان می‌باشد. در زمانی که کودک در رحم مادر است زانوها حالت خمیده می‌گیرند. به همین علت بسیاری از کودکان پا پرانتزی متولد می‌شوند. این حالت ممکن است تا 2 یا 3 سالگی در کودک وجود داشته باشد اما وقتی سن کودک بیشتر شود پا به جهت مخالف می‌چرخد.

• رشد در دوران بلوغ

اگرچه پای ضربدری در بسیاری از کودکان رفع می‌شود اما این عارضه ممکن است در کودکان 7 یا 8 ساله در زمانی که کودک شروع به تجربه بلوغ می‌کند نیز بروز یابد. با شروع رشد کودک، وزن بر روی قسمت بیرونی مفصل زانو می‌افتد. وقتی این اتفاق بیفتد ممکن است کودک دچار عارضه‌پای پرانتزی گردد. پس از پایان دوره رشد، پاها معمولا صاف می‌شوند.

• عوامل ژنتیکی

ممکن است که بزرگسالان نیز به علت عوامل ژنتیکی که از یکی از والدین یا هر دوی آن‌ها به فرد منتقل‌شده دچار پای ضربدری شوند.

• شکستگی استخوان ساق پا

شکستگی‌هایی که تنه استخوان تیبیا (درشت‌نی) را درگیر می‌کنند موجب بدشکلی و ناهنجاری پا می‌گردند. این عارضه بیشتر در کودکان 3 تا 6 سال روی می‌دهد. کودکانی که این عارضه را تجربه می‌کنند ممکن است که دچار عارضه ‌پای ضربدری شوند.

• راشیتیسم یا نرمی استخوان

راشیتیسم عارضه‌ای است که درنتیجه کمبود ویتامین دی ایجاد می‌شود. به علت این عارضه، استخوان‌های کودکان نرم و ضعیف می‌شود. راشیتیسم موجب نرم شدن صفحه رشد واقع در انتهای استخوان پا می‌گردد این امر می‌تواند منجر به بروز اختلالات و بدشکلی‌هایی مثل پای ضربدری شود.

• مشکلات مفصلی

عارضه‌های متعددی وجود دارند که در صورت ابتلای بزرگسالان به آن‌ها، ممکن است فرد دچار پای ضربدری نیز شود. بعضی از این بیماری‌ها عبارتند از: آرتروز زانو یا روماتیسم مفصلی. وقتی فردی به این عارضه‌ها دچار باشد مفصل زانو تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد و این امر می‌تواند منجر به بروز زانوی ضربدری شود.

• اضافه وزن

افرادی که اضافه وزن دارند بیشتر در معرض ابتلا به عارضه پای ضربدری هستند چون در این حالت استخوان‌ها و مفاصل به‌سختی می‌توانند وزن بدن را تحمل کنند.

علائم و تشخیص

در جلوی یک آینه‌ قدی بایستید و ببینید آیا درزمانی که میان کف هر دو پا فاصله وجود دارد زانوها باهم در تماس‌اند یا خیر. بیش‌ترین فاصله بین کف هر دو پا از یکدیگر 5.3 اینچ (تقریبا 7 سانتی‌متر) یا بیشتر است. پای ضربدری در بزرگسالان معمولا براثر عدم تعادل عضلات پا به وجود می‌آید.

عوارض عدم درمان

پای پرانتزی نوعی ناهنجاری ساختاری است و علت بروز آن این است که وقتی برخی از عضلات فوق العاده فعال (محکم) و برخی دیگر از عضلات کم فعالیت (ضعیف) باشند، زانو در راستای ناصحیحی قرار می‌گیرد. این مشکل فقط به‌زانو محدود نمی‌باشد بلکه ران پا ازجمله استخوان سر ران و درشت‌نی و بافت‌های مرتبط را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. پای ضربدری موجب می‌گردد تا فشار بیشتری بر روی محفظه جانبی غضروف زانو واردشده و بافت نرم داخل زانو کشیده شود. این عارضه در جامعه ما شایع تر است و باوجود آرتروز  در بخش‌های جانبی پا مرتبط است.

درمان

درمان علت‌های اصلی

درصورتی‌که عارضه پای ضربدری در اثر بروز یک بیماری زمینه ای باشد احتمالاً به درمان نیاز می‌باشد. برای مثال با مصرف ویتامینD و مکمل‌های کلسیم می‌توان بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان) را درمان نمود.

زانو بند طبی

زانوبندهای طبی برای اصلاح پای ضربدری، به مدت طولانی نیروی اصلاح کننده‌ای را به پا وارد می‌کند که بر روی این ناهنجاری تأثیر مثبت دارد. این فشار باید نسبتاً زیاد و مداوم باشد تا بر روی این ناهنجاری مؤثر واقع شود. زانوبندهای طبی انواع مختلفی دارند اما عملاً همه انواع آن‌ها از سه‌نقطه بر روی پا فشار می‌آورند.

ماساژ درمانی

نه‌تنها می‌توان گرفتگی‌ها، نقاط ماشه‌ای و تنش موجود در عضلات را ماساژ داد بلکه می‌توان بند ایلیوتیبیال، عضله چهار سر ران و زردپی را نیز به طور محتاطانه ماساژ داد. ماساژ بند ایلیوتیبیال، رباط و تاندون‌های اطراف و زیر زانو نیز برای بیمارانی که از پای ضربدری رنج می‌برند مفید است. ماساژ درمانی با آرامش دادن به عضلات به کمک تمرینات مربوط به ران و کشش عضلات همسترینگ می‌تواند به بهبود وضعیت پای ضربدری کمک کند.

فیزیوتراپی نیز روش دیگری برای درمان زانو و پای ضربدری می باشد.

ورزش‌های قدرتی و تقویتی برای درمان زانوی پزانتزی

ممکن است که پای پرانتزی در افراد بزرگسال کم تحرک به علت عدم هماهنگی و توازن در قدرت عضلات پا باشد. عضلات همسترینگ، عضله پهن داخلی و عضله چهار سر ران عضلات ضعیفی هستند. کار کردن بر روی این عضلات و بهبود وضعیت آن‌ها می‌تواند این عدم تعادل را جبران کند.

• همسترینگ داخلی

این تمرین وزنی حدود 2 تا 5 پوند (تقریباً یک تا دو نیم کیلوگرم) بر روی قوزک پا وارد می‌کند. برای شروع بر روی زمین یا تشک بنشینید و در هر بار فقط بر روی یک‌پا تمرکز کنید. زانوی پای راست راکمی خم‌کنید. انگشتان پا را به سمت پای چپ بچرخانید و به‌آرامی پاشنه پا را به سمت باسن بکشید. این حرکت را 8 تا 12 بار در هر یک از پاها انجام دهید.

• عضله پهن داخلی

بر روی زمین بنشینید یا رولی را زیر زانو قرار دهید و پاها را به جلوی خود دراز کنید. بدون اینکه هیچ‌یک از مفاصلتان حرکت کند قسمت ران خود را منقبض نمایید. اجازه دهید انگشتان پا کمی به سمت بیرون قرار بگیرند و پای خود را منقبض کنید. در نظر تجسم کنید که در حال کشیدن کشکک زانو به سمت لگن هستید. این حالت انقباض را 5 ثانیه حفظ کنید و این کار را 3 تا 5 بار در هر یک از پاها انجام دهید.

• عضله چهار سر ران

توپ تمرین را به سطح یک دیوار محکم، تکیه دهید و پشت بدن خود را بر روی آن قرار دهید. درحالی‌که پاهایتان به‌اندازه عرض شانه باز است توپ کوچکتری را در میان زانوهای خود بگذارید تا زانوهایتان در طول تمرین در راستای صحیح قرار گیرد. به‌آرامی بدن خود را به حالت اسکات 90 درجه درآورید. این حرکت را 8 تا 12 بار تکرار کنید.

یوگا برای درمان زانوی پزانتزی

• حرکت جنگجو بر روی کشش و تقویت کشاله ران، ران، زانو، ساق پا تمرکز دارد. این حرکت برای درمان پای ضربدری و سیاتیک مفید است.

• حرکت چرخش باد به ورزیدگی زانوها کمک می‌کند.

• حرکت مثلث عضلات پا و زانو را کشش داده و آن‌ها را تقویت می‌کند. همچنین این حرکت تنش را از روی عضلات برمی‌دارد و برای بهبود وضعیت پای ضربدری مؤثر است.

• حرکت ملخ بیشتر، قسمت پایین بدن را مورد هدف قرار می‌دهد. همچنین این حرکت به تقویت و نیرومند شدن پا کمک می‌کند و از میزان تنش و فشار روی آن می‌کاهد. این حرکت بسیار ساده به نظر می‌رسد اما اینطور نیست. همچنین این حرکت وضعیت بدنتان را بهبود می‌بخشد.