درمان شکستگی استخوان مچ پا با فیزیوتراپی و ورزش

آسیب‌های مچ پا یکی از شایع‌ترین آسیب‌های استخوانی و مفصلی است. اغلب، شدت درد، عدم توانایی حرکت یا نگرانی از احتمال شکستگی استخوان ممکن است باعث شود تا فرد به بخش مراقبت‌های ویژه مراجعه نماید. مفصل مچ پا از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان حاصل شده است: درشت نی که استخوان اصلی ساق پا است، نازک نی که استخوان کوچکتر موازی درشت نی در ساق پا است و انتهایی‌ترین بخش هر دو استخوان نازک نی و درشت نی که به آن قوزک پا گفته می‌شود. این سه استخوان (یعنی درشت نی، نازک نی و قوزک پا) بخش استخوانی مفصل مچ پا را تشکیل می‌دهند. مفصل مچ پا با چندین رباط تثبیت شده است، که رباط‌ها فیبرهایی هستند که این سه استخوان را در جای خود نگه می‌دارند. وقتی به مفصل مچ پا فشار و ضربه‎‌ای ورای قدرت و استحکام این عناصر تشکیل دهنده مچ پا وارد می‌شود، مفصل مچ پا آسیب می‌بیند. درد مچ پا معمولا از علائم و نشانه‌های شایع آسیب و شکستگی مچ پا است. اغلب التهاب و ورم نیز اطراف مفصل مچ پا مشاهده می‌شود. نوع شکستگی و تثبیت مفصل، نوع آتل و گچی که باید استفاده شود و مدتی که مچ پا باید در گچ قرار بگیرد را نیز تعیین می‌کند.

علت

وقتی فشاری بیش از استحکام عناصر مچ پا به آن وارد می‌شود، مفصل مچ پا دچار آسیب و شکستگی می‌شود.

• اگر فقط رباط‌ها باز یا پاره شوند، مچ پا پیچ خورده است.
• اگر یک استخوان باز یا شکسته شود، مچ پا شکسته شده است.
• شکستگی مچ پا می‌تواند همزمان با پارگی رباط‌ها اتفاق بیافتد و این امر به عناوین مختلفی می‌تواند اتفاق بیافتد:
  • چرخش مچ پا به داخل یا خارج
  • پیچ خوردن مفصل مچ پا به کنار
  • کشش مفصل مچ پا به داخل یا خارج
  • اعمال فشار شدید به مفصل مچ پا با مستقیم فرود آمدن روی آن هنگام پرش از یک ارتفاع زیاد

علائم

علائم و نشانه‌های آسیب‌ها و شکستگی‌های وارده به مچ پا، معمولاً مشخص و واضح هستند:

• درد یکی از علائم شایع آن است.
  • اغلب درد در محل دقیق خود شکستگی حس نمی‌شود.
  • ممکن است شکستگی‌هایی همراه با شکستگی مچ پا، در پا(خصوصاً در کنار انگشت شست کوچک) یا زانوی فرد ایجاد شود که باعث ایجاد درد شود.
  • اعلب درد در ناحیه مچ پاست که فرد را از حرکت باز می‌دارد.
• التهاب و ورم نیز اغلب اطراف مچ پا مشاهده می‌شود.
  • التهاب نشان دهنده این است که بافت نرم نیز آسیب دیده که باعث تجمع خون اطراف مفصل مچ پا یا مایعات درون مفصلی، اغلب خون، دورن خود مفصل شده است.
  • وقتی خون درون مفصل مچ پا جمع می‌شود به آن هماتروز گویند.
• ممکن است بعد از مدتی کبودی نیز اطراف مفصل مشاهده شود. این کبودی می‌تواند تا نزدیک کف پا و حتی پنجه‌های پا امتداد یابد.
• در شکستگی‌های شدید، از ظاهر استخوان اطراف مچ پا به وضوح از شکل اصلی خود خارج می‌شود.
  • پوست روی یک استخوان شکسته مچ پا ممکن کشیده شود.
  • حتی ممکن است خود استخوان شکسته شده بیرون بزند.
• اگر به عصب یا رگ خونی که تامین کننده پا است، آسیب وارد شود، ممکن است درد بیشتر، به همراه بی رنگ شدن پوست پا، بی حسی یا عدم توانایی حرکت دادن پا یا انگشت شست پا نیز مشاهده شود.

چه زمان نیاز به مراقبت‌های پزشکی است؟

 در صورت مشاهده علائم زیر فوراً به بخش مراقبت‌های ویژه مراجعه نمایید:

• از شکل افتادن استخوان مچ پا
• خارج شدن استخوان از پوست
• درد غیر قابل تحمل علی رغم مصرف مسکن
• عدم توانایی حرکت دادن انگشتان پا
• عدم توانایی حرکت دادن مچ پا
• بی حسی جزئی یا کلی مچ پا
• سرد یا آبی شدن پا

تشخیص

هنگام معاینه مچ پای آسیب دیده، هدف اصلی تعیین این است که آیا فقط یکی از استخوان‌های مچ پا شکسته یا مفصل مچ پا آنقدر آسیب دیده که ناپایدار شده است. ناپایداری مچ پا اغلب نشان دهنده شکستگی همزمان چند استخوان، شکستگی همراه با آسیب رباط یا گاهاً آسیب به رباط مچ پا به تنهایی است. پزشک معالج با معاینه مچ پای بیمار، به دنبال علائم زیر می‌گردد:

• نشانه‌هایی از کبودی، خراشیدگی یا بریدگی پوست
• ورم، خونریزی و آسیب دیدگی بافت
• درد، از شکل خارج شدن، ساییدگی یا جابجایی استخوان شکسته زانو، ساق، مچ پا و کف پا
• درد، ناپایداری مفصل مچ پا یا پارگی کامل رباط
• تجمع مایعات درون مفصل مچ پا و میزان پایداری مفصل
• ضربان و شواهدی مبنی بر آسیب دیدگی رگ‌های خونی
• میزان وجود حس و حرکت در مچ پا و پا

درمان

مراقبت‌های اولیه در خانه

• روی مچ پای آسیب دیده فشار وارد نکنید تا آسیب‌دیگی آن بیشتر نشود.
• مچ پای خود را بالا بگیرید تا ورم و درد کاهش یابد.
• کیسه یخ روی محل آسیب دیدگی اعمال نمایید تا درد و التهاب کاهش یابد. یخ را مستقیم روی محل شکستگی قرا ندهید. اعمال کیسه یخ تا 48 ساعت موثر است.

دارو

بسته به میزان درد، پزشک معالج ممکن است داروهای مسکن قوی‌تری را تجویز نماید. این داروها فقط در صورت نیاز باید مصرف شوند. هنگام مصرف این داروها از رانندگی و انجام کار سنگین فیزیکی خودداری نمایید.

گچ گرفتن

اگر استخوان‌های مچ پا در جای مناسب خود قرار نداشته باشند، پزشک معالج، قبل از گچ گرفتن یا بستن آتل، آنها را جا می‌اندازد. بعد از کاهش ورم و معاینه مجدد مچ پا، متخصص ارتوپدی یا پزشک اورژانس از گچ یا آتل کیپ‌تری استفاده می‌نماید. بسته به نوع شکستگی، ممکن است از گچی استفاده شود که بتوانید روی آن راه بروید و بتواند تا اندازه‌ای فشار وزن را تحمل نماید یا ممکن است هنوز به گچی نیاز داشته باشد که نمی‌تواند فشار وزن را تحمل نماید و باید از چوب زیر بغل برای کمک به راه رفتن استفاده نمایید.

فیزیوتراپی بعد از شکستگی مچ پا

به محض اینکه شکستگی جا انداخته و در جای خود ثابت شد، ممکن است بلافاصله به پزشک متخصص طب فیزیکی ارجاع داده شوید تا آموزش ببینید چگونه از چوب زیر بغل، عصا یا واکر استفاده نمایید. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به شما کمک می‌نماید تا یاد بگیرید چه نوع فشارهای وزنی‌ای را نباید روی پا و مچ پای خود وارد نمایید. ممکن است ورزش‌های سبک برای تقویت عضلات زانو و مفصل لگن و ران تچویز شود تا از تضعیف عضلاتی که به راه رفتن فرد کمک می‌کنند، در طول دوره التیام شکستگی کمک نماید. اگر مچ پای شما در گچ یا آتل است، مسلماً ورزش‌های مچ پا انجام نخواهید داد.

بازتوانی و فیزیوتراپی بعد از ترمیم شکستگی

بعد از ترمیم استخوان شکسته مچ پا، پزشک معالجتان گچ پایتان را باز می‌کند و اجازه وارد کردن فشار وزنی بیشتری روی آن را می‌دهد. بعد از معاینه دقیق مچ پای شما، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، فیزیوتراپی مچ پای شما را آغاز می‌نماید. شما هنوز باید از ابزارهای کمکی مانند چوب زیر بغل و عصا برای راه رفتن کمک بگیرید. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، از  روش‌های درمانی زیر برای کمک به کاهش ورم و درد اطراف مچ پای شما استفاده می‌نماید:

• لیزر درمانی سرد
• اولتراسوند تراپی
• تحریک الکتریکی عصب (TENS)
• شاکویو تراپی
• مگنت تراپی

جلسات درمانی فیزیوتراپی شامل دستور العمل های راه رفتن، آموزش نحوه راه رفتن، ورزش و... می باشد.

ورزش بعد از شکستگی مچ پا

یک برنامه ورزشی برای شکستگی مچ پا، باید جزء اصلی بازتوانی مچ پا بعد از شکستگی باشد. ورزش‌های مچ پا شامل موارد زیر می‌شود:

ورزش‌های کششی

• کشش پشت پا و کشش کف پا

• چرخش به داخل و چرخش به خارج

• نوشتن حروف الفبا با نوک پا

ورزش‌های تقویتی ایزومتریک

• چرخش ایزومتریک مچ پا به داخل و به خارج

ورزش‌های تقویتی با وزنه

• کشش مقاومتی کف پا و پشت پا

• چرخش مقاومتی مچ پا به داخل و به خارج

‌ورزش‌های تحمل وزن جزئی 

• بالا بردن ساق پا در حالت نشسته

ورزش‌های تحمل وزن کامل

• ایستادن روی یک پا

• بالا بردن ساق پا

• حرکت روی پله از بغل

• پرش به بغل

فعالیت‌های تعادل

• ایستادن با یک پا روی حوله