اصطلاح «آب آوردن زانو» به شرایطی اشاره دارد که مایع زائدی در اطراف مفصل زانو تجمع می‌کند. تجمع این مایع می‌تواند به دلایل متعددی اتفاق بیفتد که شایع‌ترین علل آن شامل آسیب‌دیدگی، کارکرد مداوم مفصل زانو و بیماری‌های مزمنی از قبیل استئوآرتروز (آرتروز زانو) میباشد.
آب داخل مفصل زانو معمولاً به خودی خود عارضه خطرناکی نیست، اما می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری یا شرایط خطرناک دیگر باشد. علاوه بر آن، تورم طولانی مدت در ناحیه زانو می‌تواند باعث ضعیف شدن عضلات پا شود و چنین شرایطی به طور خاص در افراد مسن می‌تواند خطرناک باشد، زیرا احتمال زمین خوردن و آسیب‌دیدگی شدید این افراد بیشتر می‌شود.
در صورتی که زانوی شما ورم کرده است و با انجام مراقبت‌ها و درمان‌های خانگی بهبود پیدا نمی‌کند، به یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنید. همچنین در صورتی که علائم عفونت از قبیل تب، قرمزی و داغی را در زانوی خود مشاهده کردید و خودتان به طور دقیق نمی‌دانید که چه عاملی باعث این ورم شده است، باید حتماً از یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی کمک بگیرید.متخصصین ما در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی قصر می‌توانند بسیاری از عارضه‌های مختلف زانو از جمله ورم زانو را تشخیص داده و درمان کنند. متخصصین ما بسته به نتایج معایناتی که انجام می‌دهند، ممکن است از درمان‌های فیزیکی و حفاظتی برای بهبودی بیشتر و سریع‌تر شما استفاده کنند و حتی در صورت التهاب زیاد زانو، آب زانو کشیده می‌شود.جهت اطلاع از روش‌های درمانی ما در این کلینیک و نیز رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های ۰۳۱۳۲۳۶۷۴۶۵ و ۰۹۱۲۰۲۱۰۹۱۴ و ۰۳۱۳۲۳۳۰۳۸۲ با همکاران ما تماس حاصل نمایید.
آناتومی فرسایش زانو
مفصل زانوی شما محل اتصال استخوان ران پا به استخوان‌های درشت‌نی و نازک‌نی در ساق پا میباشد و رباط‌های (لیگامنت‌ها) بزرگ و قدرتمندی در این مفصل وجود دارد. در هر طرف از مفصل زانو یک بافت هلالی شکل (یا بافت استخوانی نرم) به نام مینیسک وجود دارد.
مفصل زانو نیز همانند اغلب مفاصل دیگر بدن، در داخل یک «کپسول» قرار گرفته است. کپسول مفصلی یک غشای نازک است که در حالت عادی در حدود ۳۰ گرم از یک مایع مفصلی در داخل آن وجود دارد که وظیفه نرم و لغزنده کردن مفصل را به عهده دارد. اما هنگامی که یک آسیب‌دیدگی یا عارضه خاصی برای مفصل زانو پیش می‌آید، مقدار این مایع خیلی بیشتر می‌شود و تمام ناحیه اطراف مفصل زانو را احاطه می‌کند. در نتیجه، مفصل زانو متورم و دردناک می‌شود و دامنه حرکت آن کاهش پیدا می‌کند. در موارد شدید حتی ممکن است بیمار قادر به راه رفتن و یا تحمل وزن بدن خود بر روی زانوها نباشد.
علل آب آوردن زانو و عوامل خطرزا برای آن
آسیب‌های مفصلی – در افرادی که زانوهایشان به خاطر کار و فرسودگی شدید دچار آسیب‌دیدگی شده است، معمولاً آب زیادی در داخل مفصل زانو تجمع می‌کند.
آرتروز – آرتروز شایع‌ترین علت آب آوردن زانو میباشد. این عارضه به علت پارگی یا فرسایش مینیسک زانو در اثر فشار مداوم یا آسیب‌دیدگی در زمان طولانی ایجاد می‌شود. در شرایطی که غضروف مینیسک زانو تحلیل می‌رود و خاصیت لغزنده‌سازی خود را از دست می‌دهد، اصطکاک بین استخوان‌های مفصل زانو افزایش پیدا می‌کند و زانو متورم و دردناک می‌شود.
مصدومیت – مصدومیت از ناحیه زانو یکی دیگر از علل شایع برای آب آوردن آن است. پیچ‌خوردگی، کشیدگی شدید، ضربه مستقیم یا برخورد زانو به یک جسم سخت می‌تواند به استخوان‌ها، رباط‌ها و مینیسک زانو آسیب وارد کند و باعث درد و تورم زانو شود.
کیست بیکر – یکی دیگر از عارضه‌های رایج در مفصل زانو، یک کیسه پُر از مایع به نام کیست بیکر است که در پشت مفصل زانو تشکیل می‌شود. در بعضی از موارد، اندازه این کیست‌ها به قدری بزرگ و آزاردهنده می‌شود که به ناچار باید توسط پزشک تخلیه شود.
سن بالا، سابقه آسیب‌دیدگی‌های قبلی، چاقی و اضافه وزن همگی از عوامل خطرزا برای ورم و آب آوردن زانو به شمار می‌روند. همچنین احتمال آب آوردن زانو در افرادی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند یا فعالیت شغلی خیلی شدید و فیزیکی دارند، بیشتر است.
بیماری – خیلی از بیماری‌ها و عوارضی که ممکن است حتی منشأ آنها در جای دیگری از بدن باشد، می‌توانند باعث آب آوردن و مشکلات دیگری برای مفصل زانو شوند. برای مثال بعضی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- آرتروز روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
- عفونت‌هایی مانند بیماری لایم و تب مالت (بروسلوزیس)
- نقرس
- التهاب بورس‌های مفصلی (بورسیت)
- تومور
علائم آب آوردن زانو
شرایط زیر از مهم‌ترین علائم آب آوردن زانو می‌باشند:
- ورم. پوست اطراف کاسه زانو در مقایسه با زانوی دیگر، حالت پُف کرده و متورم پیدا می‌کند.
- خشکی زانو. دامنه حرکت مفصل زانو کاهش پیدا می‌کند و خم و راست کردن کامل زانو برای بیمار سخت می‌شود. همچنین بسته به علت عارضه، ممکن است علائمی از قبیل ناپایداری، صدای تق تق و یا قفل شدن زانو را مشاهده کنید.
- درد. شدت درد زانو بسته به عامل به وجود آورنده آن می‌تواند از حد خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد.
در صورتی که ورم زانو بدون هیچ گونه آسیب‌دیدگی یا مصدومیت مشخصی ایجاد شده باشد، احتمالاً علت آن عفونت در مفصل زانو میباشد. برخی از علائم دیگر نشان‌دهنده عفونت زانو شامل تب، احساس سرما، قرمزی یا داغی زانو میباشد.
ورم زانو در بعضی مواقع می‌تواند اولین نشانه بیماری لایم باشد. ورم ناشی از بیماری لایم معمولاً خیلی شدید است و با سرعت زیادی شکل می‌گیرد، اما دردناک نیست. همچنین بیماری لایم چند مورد علائم شایع دیگر از قبیل سوزش یا تب نیز دارد که البته ممکن است به جز ورم زانو هیچ کدام از آنها در بیمار مشاهده نشود. اگر بیماری لایم به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی دائمی مفصل زانو گردد.
ورم‌های ناشی از تومورهای سرطانی در ناحیه زانو می‌تواند همراه با تب، درد و عرق کردن شدید در شب‌ها و کاهش بی‌دلیل وزن بدن همراه باشد.
تشخیص آب آوردن زانو
فرایند تشخیص عارضه آب آوردن زانو معمولاً شامل مراحل و اقدامات زیر است:
- معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی – متخصص طب فیزیکی ابتدا اطلاعاتی در مورد علائم عارضه، زمان و نحوه آسیب‌دیدگی زانو و سرعت تشکیل ورم در ناحیه زانو کسب می‌کند. همچنین ممکن است از شما سؤالاتی در مورد فعالیت‌هایی که اخیراً انجام داده‌اید و آسیب‌دیدگی‌ها و جراحی‌هایی که در گذشته داشته‌اید، بپرسد.
- عکسبرداری – عکسبرداری از زانو یک راهکار مناسب جهت تشخیص دررفتگی و شکستگی استخوان‌ها و نیز مشاهده علائم بیماری آرتروز میباشد.
- اولتراسوند – یکی دیگر از آزمایش‌های عکسبرداری است که برای مشاهده علائم غیرطبیعی در استخوان‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها انجام می‌گیرد.
- تصویربرداری ام آر آی – دقیق‌ترین و حساس‌ترین آزمایش تصویربرداری برای تشخیص آسیب‌دیدگی بافت‌های نرم از جمله تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف میباشد.
- آسپیراسیون مفصل زانو – در این روش ابتدا زانو بی‌حس می‌شود و سپس پزشک با استفاده از یک سرنگ بخشی از مایع جمع شده در کپسول مفصلی را بیرون می‌کشد. ممکن است مایع تخلیه شده از زانو برای تشخیص وجود خون، باکتری‌ها یا کریستال‌های اسید اوریک در آن مورد آزمایش قرار گیرد.
درمان ورم و آب آوردن زانو
ورم خفیف زانو که به علت آسیب‌دیدگی یا یک بیماری مشخص و تحت کنترل به وجود آمده باشد، احتمالاً نیازی به اقدامات درمانی ندارد و به جای آن می‌توانید مراقبت‌های زیر را انجام دهید:
- استراحت کردن. سعی کنید تا می‌توانید راه نروید و وزن بدن را روی پاها نیندازید.
- یخ گذاشتن. یک کیسه حاوی یخ را در یک حوله بپیچید و هر ۲ تا ۴ ساعت یکبار آن را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی زانو بگذارید.
- بالا نگه داشتن زانو. هنگامی که می‌نشینید، زانوی خود را بالاتر از سطح کمر نگه دارید. در زمان خوابیدن هم چند بالش زیر زانوی خود بگذارید تا زانو بالاتر از سطح قلب قرار بگیرد.
- مصرف داروهای مسکن. داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (آدویل و مورتین) می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی شما کمک کند.
موارد شدید ورم و آب آوردن زانو بسته به عامل ایجاد کننده آن، تحت درمان قرار می‌گیرد. مهم‌ترین اهداف مورد نظر از درمان در این شرایط شامل کاهش ورم و درد زانو، بهبود عملکرد زانو و درمان بیماری یا عامل زمینه‌ای که باعث ورم زانو شده است، میباشد.
درمان‌های دارویی
کورتیکواستروئیدها داروهایی قوی برای درمان التهاب زانو هستند. این دارو را می‌توان به صورت خوراکی مصرف کرد و یا در داخل مفصل زانو تزریق نمود.
اوزون تراپی
تزریق اوزون به داخل مفصل زانو باعث کاهش درد و بهبود عملکرد زانو و کیفیت زندگی در بیمارانی که از ورم ناشی از آرتروز زانو رنج می‌برند، می‌گردد. اوزون تراپی شامل تزریق گاز اوزون جهت کاهش التهاب و درد زانو و بهبود توانایی عملکرد و کیفیت زندگی در بیماران میباشد.
آرتروسنتز
در این روش، زانو بی‌حس می‌شود و پزشک با استفاده از یک سرنگ، مایع تجمع یافته در داخل مفصل زانو را خارج می‌کند. این کار در تسکین درد و کاهش فشار وارد بر زانو تأثیر دارد.
درمان فیزیکی
درمان فیزیکی شامل یک دوره تمرینات ورزشی است که به منظور تقویت زانو و بهبود دامنه حرکت آن انجام می‌شود. پزشک یا متخصص فیزیک درمانی شما ممکن است از روش‌های دیگری نیز برای کمک به بهبودی سریع‌تر زانوی شما استفاده کند، مانند آتل‌بندی، استفاده از یخ درمانی یا اعمال اولتراسوند.
ماساژ درمانی
ماساژ آرام زانو در صورتی که پزشک آن را مضر تشخیص نداده باشد، می‌تواند به کاهش ورم زانو کمک کند. پوست روی مفصل زانو را با استفاده از یک فشار ملایم به صورت چرخشی حرکت دهید تا بافت‌های همبندی که دقیقاً در زیر پوست واقع شده‌اند، به آرامی کشیده شوند. قسمت عمده‌ای از عروق لنفاوی شما در محل بافت‌های همبند در زیر پوست قرار گرفته است. سپس با حرکات متناوب دو دست، پوست را از طرف زانو به طرف مفصل لگن که غدد لنفاوی در آنجا قرار دارد، بکشید.
زانوبند
استفاده از یک زانوبند مناسب می‌تواند به حمایت بیشتر از مفصل زانو و کاهش فشار وارد بر مفصل متورم کمک کند. همچنین، استفاده از زانوبند برای بیماران مبتلا به آرتروز نیز بسیار مفید است.
پیشگیری از ورم و آب آوردن زانو
نکات زیر را به منظور کاهش خطر درد و ورم زانو رعایت کنید:
- عضلات پای خود را قوی کنید. این کار به حفظ پایداری مفصل زانو و کاهش فشار وارد بر آن کمک می‌کند. ورزش‌های تقویتی مانند پیاده‌روی، دویدن آرام، کار با وزنه و حتی باغبانی و کارهای منزل برای تقویت عضلات پاها مفید است.
- از صدمه زدن به زانوها در اثر کارکرد سخت و مداوم خودداری کنید. فعالیت‌های سالم و غیرآسیب‌زا مانند شنا و دوچرخه‌سواری را در برنامه روزانه خود داشته باشید تا زانوهایتان کمی استراحت کند. اگر به تازگی به سراغ فعالیت‌های ورزشی برگشته‌اید، کار خود را با ملایمت شروع کنید و شدت آن را به تدریج افزایش دهید.
- مراقب وزن خود باشید. نگه داشتن وزن و اندازه بدن در حد سالم می‌تواند فشار وارد بر مفاصل شما را کاهش دهد و از فرسایش و آسیب‌دیدگی آنها جلوگیری کند.