درمان پارگی و آسیب مینیسک زانو بدون جراحی با روش‌های طب فیزیکی
پارگی مینیسک زانو به معنای ایجاد شدن شکافی در غضروف میانی زانو است که در روی استخوان تیبیا (ساق پا) قرار دارد. پارگی منیسک یکی از آسیب‌های شایع زانو است که از عملکرد صحیح و کامل مفصل زانو جلوگیری می‌کند. پارگی مینیسک، دقیقا به همان شکلی است که گفته می‌شود، یعنی بخشی از بافت هلالی شکل مینیسک‌ها پاره می‌شود. میزان این پارگی ممکن است بسیار خفیف، متوسط یا شدید باشد.
فهرست نمایش
آناتومی مینیسک‌های زانو
منیسک یک غضروف هلالی شکل در میانه‌ی مفصل زانو است که بین دو استخوان ران و ساق پا قرار دارد و فشار‌های وارده به مفصل زانو را جذب می‌کند. وجود مینیسک برای سلامت و عملکرد صحیح زانو حیاتی است. مینیسک موجب ثبات و پایداری بهتر مفصل زانو شده و فشار‌های متمرکزی که به زانو وارد می‌شود را جذب خود کرده و در محدوده‌ی وسیع تری منتشر می‌کند.
زانو در واقع دارای دو مینیسک است:
- مینیسک داخلی در قسمت میانی و جانبی زانو قرار دارد. این منیسک به شکل حرف C است و تا 50 درصد از فشار‌های وارد شده به کمپارتمنت داخلی زانو را تحمل می‌کند.
- منیسک خارجی در قسمت جانبی اما بیرونی زانو قرار دارد. این مینیسک نیز هلالی شکل است و تا 8 در صد از فشار‌های وارد شده با کمپارتمنت خارجی زانو را تحمل می‌کند.
علل پارگی منیسک
علل بروز آسیب مینیسک زانو به این موضوع بستگی دارد که پارگی مینیسک به طور حاد و ناگهانی ایجاد شده و یا این که بر اثر فرسایش تدریجی مینیسک بوده است:
- پارگی حاد و ناگهانی منیسک معمولا در فعالیت‌های ورزشی رخ می‌دهد. پارگی مینیسک اغلب زمانی ایجاد می‌شود که شخص همزمان بر روی زانوی خود وزن وارد می‌کند و زانوی خود را می‌چرخاند. برای مثال چرخیدن و تغییر جهت ناگهانی در زمانی که پا روی زمین قرار می‌گیرد و خمیده است، موجب پارگی مینیسک می‌شود.
- پارگی فرسایشی مینیسک بیشتر در بین افراد مسن شایع است. با بالا رفتن سن، منیسک‌ها ضعیف می‌شوند و قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند که این موضوع باعث می‌شود مینیسک به آسانی آسیب ببیند. افرادی که دچار این نوع پارگی منیسک می‌شوند، معمولا نمی توانند حادثه یا اتفاق خاصی که باعث پارگی مینیسک آن‌ها شده است را به خاطر بیاورند و تنها به خاطر می‌آورند که یک زمانی به بعد، علائمی مانند تورم و قفل شدن زانو را داشته‌اند.
علائم پارگی مینیسک
پارگی مینیسک، بسته به درجه و شدت آسیب‌دیدگی شما، می‌تواند برخی از علائم زیر را ایجاد کند:
- درد زانو (معمولا در مرکز و در قسمت کناری و داخلی زانو؛ این درد معمولا به چرخش زانو شدیدتر می‌شود)
- تورم زانو
- خشکی و گرفتگی زانو
- اختلال در حرکت زانو مانند احساس گیر کردن یا قفل کردن زانو
- احساس شنیدن صدایی از درون زانو (صدای تق‌تق زانو)
- احساس ناپایداری یا بی‌ثباتی در زانو و خالی کردن زانو در هنگام حرکت
- درد زانو در هنگام بلند شدن روی زانو‌ها یا خم شدن وارد کردن وزن روی زانو
تشخیص پارگی مینیسک
اولین قدم در تشخیص پارگی منیسک زانو این است که به دقت در مورد آسیبی که دیده‌اید و موجب درد زانو شده است، به پزشک توضیح دهید . علائم خود را کاملا شرح دهید. در صورتی که پزشک احتمال بدهد که به پارگی مینیسک دچار شده‌اید، شما را معاینه فیزیکی می‌کند و به دنبال علائم مربوطه و علل آن‌ها می‌گردد. در حین معاینه شما، پزشک تستی به نام مَک‌موری را انجام می‌دهد. برای انجام این تست، پزشک با دست بر روی زانوی شما فشار وارد می‌کند و زانوی شما را خم و راست می‌کند تا محل دقیق گرفتگی یا بروز درد را تشخیص دهد.
در ادامه ممکن است پزشک برای قطعی کردن تشخیص خود، انجام عکسبرداری رادیوگرافی یا اسکن ام.آر.آی را تجویز کند.
درمان پارگی منیسک
درمان پارگی مینیسک به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- سن
- سطح فعالیت
- محل بروز آسیب، نوع آسیب و شدت آن.
برخی از انواع آسیب‌های منیسک بدون انجام جراحی درمان می‌شوند. روش‌های درمان پارگی مینیسک پا به صورت غیرجراحی شامل موارد زیر می‌شود:
استراحت
متخصص طب فیزیکی به شما توصیه می‌کند که از انجام فعالیت‌هایی که موجب بدتر شدن درد زانو و همچنین موجب چرخیدن مفصل زانو می‌شود خودداری کنید. همچنین ممکن است لازم باشد برای کاهش فشار وارد شده به زانو از عصا استفاده کنید و به طور منظم از کمپرس سرد استفاده کنید تا التهاب زانو کم شود.
دارودرمانی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبوبروفن موجب کاهش تورم و التهاب زانو می‌شود.
ورزش و فیزیوتراپی
یک متخصص طب فیزیکی می‌تواند برای تقویت عضلات زانو، برای شما یک برنامه‌ی تمرینی تدوین کند. این کار موجب ایجاد ثبات بیشتر در مفصل زانو و پشتیبانی بهتر از مفصل زانو می‌شود. برنامه‌ی فیزیوتراپی بین 2 تا 4 هفته پس از آسیب دیدگی آغاز می‌شود. هدف اصلی برنامه‌ی تمرینی، تقویت عضلات جمع‌کننده و بازکننده‌ی زانو است و پس از مدتی که علائم بیمار بهبود یافتند، تمرینات چرخشی نیز اضافه می‌شوند.
فیزیوتراپی بخشی حیاتی و بسیار مهم در درمان و تسریع روند ریکاوری پس از آسیب‌های مینیسک زانو است، چه بیمار جراحی انجام داده باشد یا نه. درمان‌های فیزیوتراپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ماساژ بافت‌های نرم
- انجام الکتروتراپی مانند شاک ویو تراپی و TMS تحریک مغناطیسی مغز
- تیپینگ (چسباندن نوار‌های مخصوص) یا استفاده از زانوبند طبی (بریس)
- استفاده از عصا
- تکنیک‌های جااندازی (درمان دستی)
- هیدروتراپی یا آب درمانی
- سرما درمانی یا گرمادرمانی
- انجام تمریناتی که به تدریج بر شدت آن‌ها افزوده می‌شود. این تمرینات برای افزایش تعادل، انعطاف‌پذیری و قدرت عضلانی هستند.
- توصیه‌های برای اصلاح نحوه‌ی انجام فعالیت‌ها
- اصلاحات بیومکانیکی
- استفاده از اولتراسوند برای بازیابی عملکرد عضلانی
- لیزرتراپی
- درمان با تزریق: مانند تزریق کورتیکاستروئید، تزریق اوزون و تزریق PRP
- بازگشت تدریجی به فعالیت‌های سابق بیمار
در صورتی که با به کارگیری این روش‌ها، علائم بیمار ظرف 2 الی 3 ماه بهبود یافتند، نیازی به انجام جراحی نیست.
جراحی
در برخی موارد، درمان پارگی مینیسک، نیاز به انجام جراحی دارد، خصوصا اگر علائم ناشی از آسیب‌دیدگی موجب ناتوانی فرد شده باشد و یا شخص به فعالیت‌های حرفه‌ای ورزشی مشغول باشد و بخواهد به فعالیت حرفه‌ای خود ادامه دهد. متدهای بسیار مختلفی برای ترمیم پارگی مینیسک وجود دارد و انتخاب روش مناسب با توجه به محل دقیق پارگی منیسک و شدت آن بستگی دارد.
پیشگیری از پارگی مینیسک
هرچند نمی‌توان به طور کامل از بروز پارگی منیسک پیشگیری کرد اما با به‌کارگیری راهکارهایی می‌توان احتمال بروز آن و همچنین شدت آسیب‌دیدگی را کاهش داد. بهتر است برای پشتیبانی از زانوی خود در برابر فشار‌های وارد شده به آن در طول مسابقات و تمرینات، عضلات اطراف زانو را به خوبی تقویت کنید. همچنین بسیار مهم است عضلات شکم و پهلوی خود را قوی کنید تا بتوانید بهتر تعادل خود را حفظ کنید. هرچند عضلات میانی بدن به طور مستقیم بر زانو‌ها تاثیر ندارند اما این عضلات فشار‌های وارد شده بر بدن را جذب می‌کنند و آن را به سایر نقاط بدن انتشار می‌دهند. در صورتی که این عضلات قوی نباشند، در هنگام انجام حرکات شدید ورزشی، شما نمی توانید بدن خود را به خوبی کنترل کنید و همچنین چون به خوبی فشار وارد شده بر بدن توسط عضلات میانی کنترل نمی‌شود، بر زانو‌ها فشار بیش از حدی وارد می‌شود، فشاری که زانو‌ها اصولا نباید با آن مواجه شوند.
