دیسک گردن: علائم و درمان آن بدون جراحی

فتق دیسک، که به عنوان لغزش دیسک نیز شناخته می‌شود، یک بیماری است که در آن قسمت مرکزی دیسک بین مهره‌ای به سمت نخاع بیرون می‌زند. این عارضه معمولاً ناشی از پارگی حلقه فیبری اطراف بافت داخلی هسته دیسک است که منجر به بروز برون‌زدگی ماده نرم درون آن می‌شود. عامل اصلی ابتلا به این عارضه عموماً پیری است، و همچنین آسیب‌دیدگی نیز می‌تواند باعث شکل‌گیری فتق دیسک شود. این بیماری عمدتاً در قسمت پایین کمر اتفاق می‌افتد، اگرچه در برخی موارد ممکن است در ناحیه گردن رخ دهد. بیرون‌زدگی دیسک معمولاً در یک طرف کانال نخاع و در نقطه‌ای که ریشه عصب از کانال خارج می‌شود رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند منجر به سندرم گیرافتادگی شود که با درد، کاهش حساسیت و ضعف در بخش‌هایی از پوست و عضلات که از طریق عصب تحت فشار تغذیه می‌شوند، همراه است.

علائم دیسک گردن

دیسک گردن می‌تواند منجر به درد در منطقه گردن، شانه و بازوها شود که به آن رادیکولوپاتی معروف است. در صورتی که ریشه عصب دست‌ها تحت فشار قرار گیرد، درد ممکن است از بازوها به سمت دست‌ها گسترش یابد. همچنین، در صورتی که دیسک گردن فشاری بر روی نخاع داشته باشد، ممکن است در حین راه رفتن اختلالی ایجاد شود. بیمار ممکن است با اسپاسم یا بی‌اختیاری در دفع مدفوع و ادرار مواجه شود که به آن میلوپاتی گفته می‌شود. علائم دیسک گردن ممکن است مشابه علائم بیماری‌ها و عوارض دیگر باشد، بنابراین همیشه بهتر است برای تشخیص دقیق و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.

علل

فتق دیسک غالباً به دلیل بیماری‌های دژنراتیو (فرسایش مفاصل) دیسک ایجاد می‌شود. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای آب خود را از دست ‌داده و توانایی آنها در جذب ضربه بین مهره‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه دیسک انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهد. قسمت بیرونی دیسک بیش از قسمت‌های دیگر دیسک در معرض پارگی و آسیب‌دیدگی قرار دارد.

بیشتر بیرون‌زدگی‌های دیسک گردن به دلیل فشارهای ناگهانی ایجاد می‌شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که برخی حرکات مانند زمین خوردن یا اتفاقاتی که در اثر تصادفات اتومبیل می‌افتد موجب خم شدن، کشیدگی یا چرخش ناگهانی گردن می‌شوند. در برخی موارد فتق دیسک به مرور در طول چند هفته یا چند ماه اتفاق می‌افتد. به هر حال، برخی از عواملی که احتمال ابتلا به دیسک گردن را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• افزایش سن: با افزایش سن دیسک به مرور زمان خشک می‌شود و استحکام و مقاومت خود را از دست می‌دهد.
• سابقه آسیب‌دیدگی‌های جزئی یا اساسی در ستون فقرات گردنی
• انتخاب‌های سبک زندگی، ورزش نکردن، نداشتن یک رژیم سالم غذایی و استعمال دخانیات باعث ضعیف شدن دیسک می‌شوند
• قرار گرفتن در وضعیت بدنی نامناسب و بلند کردن یا چرخش ناصحیح بدنی که ممکن است باعث اعمال فشار مضاعف بر ستون فقرات گردنی شوند.

تشخیص

برای معاینه بیمار با مشکلات در ستون فقرات، فعالیت‌هایی مانند خواباندن و بلند کردن فرد بیمار استفاده می‌شود تا اسپاسم‌های عضلانی و انحراف‌های ستون فقرات مشخص شوند. دردهای رادیکولار یا گسترش‌یافته که ناشی از التهاب در ریشه عصب‌های ستون فقرات هستند، ممکن است با افزایش فشار بر روی ستون فقرات شدت یابند. برای تشخیص علائم ضعف، قدرت گروه‌های عضلانی مورد معاینه و آزمایش قرار می‌گیرند. از سوزن‌های ریز برای آزمایش بیحسی‌های ناچیز در تمام قسمت‌های بدن استفاده می‌شود. وجود واکنش‌های غیرعادی در آرنج‌ها، زانوها، دست‌ها یا مچ پا ممکن است نشان‌دهنده محل فتق یا بیرون‌زدگی دیسک باشد. برای مشاهده آناتومی بافت نرم اطراف ستون فقرات، ام آر آی (رزونانس مغناطیسی) بهترین روش است. با استفاده از ام آر آی، فتق دیسک به راحتی قابل تشخیص است و می‌تواند در تشخیص نیاز به عمل جراحی کمک کند. اما اگر بیمار قادر به انجام ام آر آی نباشد، مانند استفاده از پیس میکر، می‌توان از روش سی تی اسکن با تصویربرداری میلوگرافی استفاده کرد.

از آنجا که علائم فتق دیسک مشابه برخی بیماری‌های تحلیلی یا دژنراتیو ستون فقرات است، جراح ممکن است برخی از فرایندهای تشخیصی را برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌های تحلیل دیگر در دستور کار خود قرار دهد.

درمان دیسک گردن

درمان‌های اولیه

اقدامات اولیه درمانی برای مداوای فتق دیسک معمولاً محافظه‌کارانه بوده و شامل مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و استراحت می‌شود. تقریباً ۸۰ درصد از بیماران با روش‌های درمانی اولیه و محافظه‌کارانه بهبود می‌یابند. برخی از داروهای متداول برای درمان این عارضه عبارتند از:

• داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک: اگر درد خفیف تا متوسط باشد، داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند ایبوپروفن یا داروهای حاوی ناپروکسن می‌توانند مؤثر واقع شوند.
• داروهای درد عصب: این داروها برای کاهش درد ناشی از آسیب‌دیدگی عصب مفید هستند. مصرف داروهای درد عصبی متداول است زیرا در مقایسه با مخدرها عوارض جانبی کمتری دارند. برخی از این داروها عبارتند از گاباپنتین، پرگابالین، دولوگزتین و آمی تریپتیلین.
• داروهای مخدر: این داروها حاوی کدئین یا اگزی کدئین و استامینوفن بوده و در صورتی که داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک نتوانند درد را تسکین دهند مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها عبارتند از حالت تهوع، رخوت، گیجی و یبوست.
• تزریق کورتیزون: برای کاهش درد و التهاب این داروها مستقیماً در ناحیه مبتلا تزریق می‌شوند.
• تزریق اپیدورال: این داروها در فضای اپیدورال (ناحیه اطراف نخاع) تزریق می‌شوند. استروئیدها، بیحس کننده‌ها و داروهای ضدالتهابی ممکن است تزریق شوند تا درد و تورم اطراف ریشه عصب را کاهش دهند.
• شل کننده‌های عضلات: در صورتی که درد به دلیل اسپاسم عضلانی ایجاد شده باشد از این داروها استفاده می‌شود. گیجی و رخوت از عوارض جانبی شایع ناشی از مصرف این داروها هستند.

بیشتر پزشکان برای تسکین درد فیزیوتراپی را تجویز می‌کنند. متخصصین طب فیزیکی برای کاهش درد از تراکشن، اولتراسوند و تحریک الکتریکی عضلات استفاده می‌کنند تا اسپاسم عضلات و التهاب‌هایی که باعث ایجاد فشار بر نخاع شده است بهبود یابند. همچنین برای درمان دیسک گردن روش های درمان دستی و ماساژدرمانی نیز وجود دارد.

عمل جراحی

زمانی که علائم دیسک گردن مشاهده شود یا زمانی که اقدامات درمانی اولیه موفقیت‌آمیز نباشند انجام عمل‌های جراحی ضرورت می‌یابد. تصمیم‌گیری برای انجام عمل‌های جراحی برای درمان فتق دیسک بر پایه موارد زیر انجام می‌شود:

سابقه، شدت و مدت زمان وجود درد
بر این اساس که آیا بیمار در گذشته اقدامات درمانی برای مداوای دیسک خود انجام داده است یا نه و این که این اقدامات تا چه حد اثربخش بوده است.
بر این اساس که آیا آسیب‌های مغزی عصبی مانند از دست دادن حس لامسه، ضعف، عدم هماهنگی یا مشکلات در دفع ادرار و مدفوع نیز وجود دارد یا نه
معمولاً، عمل جراحی برای درمان دیسک در نظر گرفته می‌شود زمانی که اقدامات درمانی غیرجراحی در مدت ۶ تا ۱۲ هفته نتیجه مطلوبی به همراه نداشته باشد. همچنین، برای بیمارانی که مشکلات مغزی عصبی دارند، مانند بیحسی، ضعف عضلانی یا کاهش عملکرد بدنی به دلیل فشار بر نخاع یا ریشه عصب، انجام عمل جراحی توصیه می‌شود. در این موارد، توصیه می‌شود به سرعت مداخلات درمانی و جراحی صورت گیرد تا بتوان از آسیب‌دیدگی‌ها و عوارض ناشی از مشکلات مغزی عصبی کاسته شود و احتمال بهبودی این مشکلات افزایش یابد.

• متداول‌ترین عمل جراحی برای درمان دیسک به دیسککتومی و فیوژن گردنی قدامی معروف است. برای انجام این عمل، یک شکاف در گردن ایجاد می‌شود تا دسترسی به قسمت جلویی ستون فقرات امکان‌پذیر شود. سپس دیسک برداشته شده و فشار وارده بر نخاع و ریشه‌های عصب‌ها از بین می‌رود.
• پیوند استخوان که هم می‌تواند از بانک استخوان گرفته شود و هم از ران خود بیمار و جایگزین کردن آن با استفاده از صفحه یا پلیت فلزی
• ممکن است عمل جراحی دیسککتومی و فیوژن گردنی قدامی در چند سطح انجام شود که به تعداد دیسک‌های آسیب‌دیده بستگی دارد. در این عمل هم بدنه مهره برداشته می‌شود و هم دیسک و به جای آن پیوند استخوان و پلیت فلزی قرار داده می‌شود که به آن کوروکتومی و فیوژن گفته می‌شود.
• دیسککتومی و فیوژن گردنی خلفی نیز ممکن است برای درمان دیسک گردن انجام شود. در این عمل جراحی استخوان از پشت ستون فقرات برداشته شده و فشار ناشی از آن بر ریشه عصب از بین می‌رود. با برداشتن دیسک فضا برای عبور ریشه عصب باز می‌شود.
• دیسک‌های مصنوعی اخیراً به عنوان یک روش درمانی برای دیسک گردن معرفی شده‌اند. این دیسک‌ها قابلیت قرار گرفتن در فضای دیسک گردن را دارند بدون این که نیاز به استفاده از پیوند استخوان وجود داشته باشد. یکی از مزیت‌های این روش، حفظ توانایی حرکتی گردن و پیشگیری از بروز بیماری دیسک گردن زودرس در سطوح دیگر ستون فقرات است. با استفاده از دیسک‌های مصنوعی، امکان حفظ انعطاف‌پذیری گردن و جلوگیری از فشرده شدن دیسک‌های سازنده ستون فقرات و بروز مشکلات مرتبط با آنها وجود دارد.

خوشبختانه این عمل‌های با روش‌های کم‌تهاجمی انجام می‌شوند. در عمل‌های کم‌تهاجمی از شکاف‌های کوچک‌تر و ابزار ظریف‌تری مانند میکروسکوپ و اندوسکوپ استفاده می‌شود.