عضلات اسکلتی در بدن ما عضلاتی هستند که به استخوان‌ها متصل هستند و موجب انجام حرکات ارادی بدن می‌شوند. وقتی یکی از این عضلات منقبض می‌شود، اسپاسم عضلانی به وجود می‌آید که می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود. بیشترین تأثیر اسپاسم عضلانی بر روی عضلات اسکلتی در عضلات جلوی ران، پشت ران، و ساق پا مشاهده می‌شود. البته، عضلات دیگری نیز مانند عضلات گردن و کمر می‌توانند دچار گرفتگی شوند.
برای درمان اسپاسم عضلانی لازم است که در ابتدا مشخص شود که علت بروز اسپاسم عضلانی چه بوده است و اولین قدم در درمان اسپاسم عضلانی این است که از بروز مجدد عامل اسپاسم جلوگیری شود. متخصصین ما در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی قصر با توجه به شرایط هر بیمار و علت بروز اسپاسم عضلانی، یک برنامه‌ی درمانی اختصاصی برای او تدوین می‌کنند. در صورتی که اسپاسم عضلانی بر اثر آسیب باشد، آسیب‌دیدگی بیمار باید درمان شود و از شکل‌گیری گره‌های عضلانی پیشگیری شود. گره‌های عضلانی بسیار دردناک‌تر و درمان آن‌ها نیز مشکل‌تر است. متخصصین ما ممکن است با انجام ماساژ درمانی به عنوان تکنیکی برای برطرف کردن نقاط ماشه‌ای و گره‌های عضلانی استفاده کنند. همچنین از روش‌هایی مانند ورزش و حرکات اصلاحی، سرما درمانی و گرما درمانی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی و تزریق در نقاط ماشه‌ای نیز برای درمان بیماران بهره برده می‌شود.
چه عضلاتی از بدن دچار گرفتگی می‌شوند؟
اسپاسم عضلانی به معنای انقباض غیرارادی و اجباری عضله است که آزاد نمی شود. گرفتگی عضلات ممکن است برای هر یک از عضلات بدن (که به طور ارادی عمل می‌کنند) ایجاد شود. عضلاتی که به مفاصل بدن متصل هستند بیش از عضلات دیگر مستعد بروز اسپاسم و گرفتگی هستند. گرفتگی عضله ممکن است تنها قسمتی از عضله یا تمام آن را درگیر کند. همچنین ممکن است چند گروه عضلانی به طور همزمان دچار گرفتگی شوند. عضلاتی که بیش از همه دچار این مشکل می‌شوند عبارتند از:
- ساق پا
- پشت ران (همسترینگ)
- جلوی ران (چهارسرران)
- گرفتگی عضلات کمر گرفتگی عضلات گردن
علت بروز گرفتگی عضله چیست؟
شایع‌ترین علل گرفتگی و اسپاسم عضلانی
اسپاسم و گرفتگی عضلانی می‌تواند علل احتمالی زیادی داشته باشد، از جمله:
- فعالیت فیزیکی در هوای بسیار گرم
- به‌کارگیری بیش از حد عضلات
- عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن
- بی تحرکی زیاد (که موجب تحلیل عضلات می‌شود)
در بسیاری از موارد گرفتگی عضله نشانه‌ی خطرناکی نیست، اما در برخی موارد نیز می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود یک مشکل زمینه‌ای جدی مانند سیروز کبدی، تصلب شرایین، ALS، اختلالات تیروئید و یا وجود مشکلی در ستون فقرات یا شاخه‌های عصبی در ستون فقرات باشد. برخی از داروها و مواد مکمل نیز می‌توانند موجب بروز اسپاسم عضلانی شوند.
داروهایی که موجب اسپاسم عضلانی می‌شوند
برخی از داروها مانند داروهای فشارخون بالا، انسولین، داروهای ضدبارداری، داروهای کاهنده کلسترول خون و برخی داروهای آسم می‌توانند اسپاسم عضلانی را ایجاد کنند. این داروها ممکن است باعث بروز اختلالات در تعادل الکترولیت‌ها، تحلیل بافت عضلانی و یا اختلال در گردش خون شوند.
اضطراب
اختلال اضطراب عمومی (GAD) می‌تواند موجب بروز علائمی مانند درد‌های عضلانی، تنش عضلانی و کشش در بافت‌‌ها شود. اضطراب معمولا با سایر علائم فیزیکی مانند خستگی مفرط، تعریق زیاد، حالت تهوع و تنگی نفس همراه است.
بارداری
بسیاری از زنان باردار در دوران بارداری خود به گرفتگی‌های عضلانی خصوصا در شب هنگام و در ناحیه پاها و کمر دچار می‌شوند. میزان مایعات و الکترولیت‌های بدن در دوران بارداری نوسان پیدا می‌کند که این موضوع می‌تواند منجر به بروز اسپاسم و گرفتگی عضلات شود. افزایش فشار بر عصب‌های لگنی نیز می‌تواند عامل دیگری برای بروز اسپاسم عضلانی در دوران بارداری باشد.
گرفتگی عضلات در شب
گرفتگی عضلات در شب، خصوصا عضلات ساق پا، مشکل بسیار شایعی است که تا ۶۰ درصد از افراد بزرگشال ممکن است به آن دچار شوند. زنان بیشتر از مردان مستعد بروز گرفتگی عضلات در گردن، کمر و پاها هستند. این گرفتگی‌ها با بالا رفتن سن افزایش پیدا می‌کند و می‌تواند موجب بی‌خوابی فرد شود. پزشکان معتقدند که ضعف و خستگی عضلات و اختلال در عملکرد عصب‌ها موجب گرفتگی عضلات در شب می‌شود. برای کنترل گرفتگی عضلات کمر، گردن و پاها در شب روش‌هایی مانند انجام حرکات کششی و ماساژ موثر است و همچنین لازم است علت زمینه‌ای بروز این مشکل تشخیص داده شده و درمان شود.
علائم و نشانه‌های اسپاسم و گرفتگی عضلانی
گرفتگی عضلات ممکن است باعث ایجاد ناراحتی کمی یا درد شدید و ناتوان کننده شود. عضله‌ای که دچار گرفتگی شده است ممکن است به وضوح تغییر حالت داده و گره عضلانی قابل مشاهده باشد. ناحیه‌ای که دچار گرفتگی شده است همچنین ممکن است در هنگام لمس کردن بسیار سفت باشد. برخی از اسپاسم‌های عضلانی تنها چند ثانیه طول می‌کشند، در حالی که در برخی موارد ممکن است اسپاسم عضلانی تا ۱۵ دقیقه یا بیشتر هم ادامه داشته باشد.
روش‌های درمان اسپاسم عضلانی
گرفتگی‌های عضلانی در اغلب موارد به خودی خود و ظرف چند دقیقه خوب می‌شوند و نیازی به اقدامات درمانی ندارند.
سرما و گرما درمانی
گذاشتن کمپرس سرد به شل شدن عضلات کمک می‌کند و گذاشتن کمپرس سرد نیز به کاهش درد کمک می‌کند.
داروهای رفع اسپاسم عضلانی
بهترین راه برای درمان گرفتگی و اسپاسم عضلانی این است که در سبک زندگی و فعالیت‌های خود تغییر ایجاد کنید،حرکات کششی انجام دهید و از کمپرس سرد و گرم استفاده کنید، اما در صورتی که روش‌های درمانی دیگر اثری نداشته باشند، مصرف دارو می‌تواند کمک کننده باشد. برخی داروهای تجویزی برای این منظور عبارتند از:
- داروهای کورتیکاستروئید مانند بتامتازون (Celestone) و پردنیزون (Rayos)
- داروهای شل کننده عضلات مانند کاریزوپرودرول (Soma) و سیکلوبنزاپرین (Amrix)
- مسدودکننده‌های اسکلتی-عضلانی مانند اینکوبوتولونیوم‌توکسین (Xeomin) و ریمابوتولونیوم‌توکسین (Myobloc)
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست شما ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- تمرینات افزایش دامنه‌ی حرکتی: تمریناتی که به شما کمک می‌کنند بیشترین حرکت ممکن را با کمک مفاصل خود داشته باشید، به کاهش اسپاسم عضلانی کمک می‌کنند و از خشکی و بی‌حرکتی مفاصل بر اثر کم‌تحرکی جلوگیری می‌کنند.
- حرکات کششی: انجام حرکات کششی عضلات نیز از بروز عوارض بلند مدت اسپاسم عضلانی جلوگیری می‌کند.
- تمرینات قدرتی: این تمرینات از بروز ضعف عضلانی جلوگیری می‌کند. ضعف عضلانی موجب می‌شود که حتی انجام کارهای روزانه برای شما سخت شود.
ماساژدرمانی
اعمال فشار ملایم و مالش دادن عضلات و بافت‌های نرم می‌تواند موجب شل شدن عضلات شود و به شما این امکان را بدهد که عضلات خود را کمی بیشتر کشش دهید.
درمان با الکتروتراپی
استفاده از روش‌های الکتروتراپی همراه با انجام دارودرمانی برای درمان گرفتگی کمر و سایر عضلات برخی از بیماران مفید و تاثیرگذار است. در این تکنیک‌ها از جریان و پالس‌های الکتریکی برای تحریک کردن عضلات و تارهای عصبی که به خاطر گرفتگی عضلات درگیر شده‌اند، استفاده می‌شوند.
TENS (تحریک الکتریکی عصب‌ها)
TENS یکی از تکنیک‌های الکتروتراپی است که در آن از پدهایی که به سطح پوست چسبانده می‌شوند برای اعمال پالس‌های الکتریکی استفاده می‌شود. دستگاه TENS می‌تواند در کنترل درد ناشی از اسپاسم‌های عضلانی موثر باشد.
پیشگیری از اسپاسم عضلانی
به طور منظم ورزش کنید
- کشش عضلات ساق پا
- کشش عضلات همسترینگ
- کشش عضلات چهارسرران
رژیم غذایی متعادل داشته باشید
برای داشتن رژیم غذایی متعادل از توصیه‌های زیر پیروی کنید:
- میوه و سبزیجات تازه مصرف کنید.
- غلات کامل مصرف کنید که هربوهیدرات مورد نیاز شما را تامین می‌کند.
- میزان متوسط از فرآورده‌های پروتئینی را مصرف کنید. سعی کنید پروتئین مورد نیاز بدن خود را از محصولات کم چرب مانند گوشت مرغ و پنیر سویا تامین کنید.
به اندازه‌ی کافی بخوابید
اغلب افراد برای داشتن بدن سالم به ۶ الی ۸ ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارند. خوابیدن به بدن شما کمک می‌کند که خود را ترمیم کند و به سیستم عصبی شما فرصتی برای استراحت می‌دهد.
استرس خود را کنترل کنید
برای کاهش استرس در زندگی خود، می‌توانید از تکنیک‌های ریلکسیشن مثل مدیتیشن، یوگا یا تای چی استفاده کنید. همچنین ورزش کردن حداقل سه بار در هفته می‌تواند به کنترل استرس شما کمک کند.
مصرف کافئین خود را محدود کنید
از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید. این غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند موجب شوند که عضلات شما بیشتر مستعد گرفتگی باشد.
ترک کردن سیگار
ترک کردن سیگار همیشه و در هر شرایطی، گزینه‌ی خوبی برای سلامت شماست. نیکوتین یک عامل محرک خفیف است که بر سیستم عصبی مرکزی شما تاثیر می‌گذارد. ترک کردن سیگار همچنین احتمال بروز سایر بیماری‌ها و مشکلات سلامتی را نیز کمتر می‌کند.