فیزیوتراپی و توانبخشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو

پس از جراحی تعویض مفصل زانو، فرآیند بهبود و توانبخشی نقش مهمی در کمک به شما برای بازیابی و شروع دوباره به یک سبک زندگی فعال ایفا می‌کند. این فرایند می‌تواند به شما کمک کند تا بعد از جراحی بهبودی سریع‌تری داشته باشید و به طور قابل‌توجهی شانس موفقیت بلندمدت شما را افزایش دهد. یک نکته مهم این است که شما باید یک برنامه توانبخشی داشته باشید و هر روز آن را به حد امکان دنبال کنید. بسیاری از افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو را تجربه کرده‌اند، بلافاصله پس از عمل و در روزهای پس از آن، به فیزیوتراپی سرپایی نیاز دارند.

نقش فیزیوتراپی و توانبخشی در موفقیت جراحی زانو

---

هدف از انجام فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی:

• درد و التهاب زانو را کاهش می‌دهد.
• محدوده حرکت مفصل زانو را به حالت عادی برمی گرداند
• ماهیچه‌های زانوی شما را تقویت می‌کند: ماهیچه چهار سر ران و زردپی پشت زانو
• اندام‌های تحتانی شما را تقویت می‌کند: ماهیچه‌های ساق پا و عضلات ران و لگن
• هم‌ترازی کشکک زانوهای شما را بهبود می‌بخشد
• طول عضلات شما را به حالت طبیعی برمی گرداند
• دریافت تحریکات درون اندامی، چابکی و تعادل شما را بهبود می‌بخشد
• مهارت‌ها و عملکردهای شما را تقویت می‌کند به عنوان مثال راه رفتن، از پله بالا رفتن، چمباتمه زدن و خم شدن
• احتمال آسیب مجدد شما را به حداقل می‌رساند

توانبخشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو

---

روز اول

اخیرا دوره‌ی بهبودی جراحی تعویض مفصل زانو به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است چراکه پزشکان دریافته‌اند که بیمار باید طی ۲۴ ساعت اولیه پس جراحی سعی کند روی پای خود بایستد و راه برود. بیمار در ابتدا برای ایستادن و راه رفتن از یک وسیله کمکی مانند عصا یا واکر کمک می‌گیرد و در عین حال فیزیوتراپیست او نیز به او کمک می‌کند.

دستگاه حرکت دهی منفعل و مداوم  (CPM)

بعد از انجام جراحی تعویض مفصل زانو، عضلات اطراف زانو بسیار ضعیف خواهند شد. بنابراین بسیار مهم است که بیمار در سریع‌ترین زمان ممکن ورزش‌هایی را انجام دهد که در ان وزن بدن بر روی مفصل زانو است تا عضلات تضعیف شده‌ی خود را تقویت کند.برای برخی از بیماران بلافاصله پس از جراحی ، پای جراحی شده به دستگاه حرکت دهی منفعل و مداوم  (CPM) متصل است. این دستگاه مفصل زانو را به حررکت در می‌آورد و از تشکیل شدن جای زخم در محل برش‌های جراحی و چسبندگی بافت‌ها پس از عمل جلوگیری می‌کند.

روز دوم

بعد از آن که بیمار به صورت محدود تمرینات راه رفتن را در روز اول انجام داد، تمرکز درمان در روز دوم بر روی کاهش تورم پا، بهبود حرکت‌پذیری و انجام تمرینات قدرتی بسیار سبک می‌باشد. در این نقطه کار با متخصص فیزیوتراپی آغاز می‌شود تا بتوان به معیارهای لازم در روند بهبودی دست یافت. برای آن که مطمئن شوید که فرایند بهبودی شما پس از جراحی تعویض مفصل به حداقل زمان مکن می‌رسد و به بهترین نتایج درمانی نیز دست پیدا می‌کنید، لازم است که به طور منظم و طبق دستور از کمپرس سرد استفاده کنید و درمان تحریک الکتریکی بر روی شما انجام شود. با کاهش تورم، بیمار سخت‌ترین دوره‌ی درمانی خود را آغاز می‌کند. در این زمان بیمار باید سعی کند که زانوی خود را کاملا صاف کندو از طرف دیگر آن را تا ۹۰ درجه خم کند. دومین اقدام در درمان‌های فیزیوتراپی برای کاهش زمان بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل زانو، تقویت کردن عضلات چهار سر ران است که بدین منظور از بیمار خواسته می‌شود که از یک پله بالا برود، استراحت کند و سپس این حرکت را مجددا تکرار کند. از بیمار خواسته می‌شود که برای افزایش حجم عضلات چهار سر ران و تقویت آن‌ها برنامه ورزشی مخصوصی را انجام دهد.

روز سوم

در روز سوم از فرآیند توانبخشی پس از جراحی، بیمار باید سعی کند تست خاصی را برای ارزیابی بهبودی پس از جراحی انجام دهد. در این تست، بیمار باید حداقل دو پله را بدون کمک بالا برود، زانو را به حداقل ۹۰ درجه خم کند، زانو را به طور کامل صاف کند و به مسافت حدود ۶۰ فوت با کمک واکر یا عصا قدم بردارد. این تست نشان می‌دهد که جراحی تعویض مفصل زانو با موفقیت انجام شده است و مشکلی وجود ندارد. در صورتی که بیمار بتواند این تست را با موفقیت انجام دهد، از بیمارستان مرخص می‌شود.

فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو

بسیار مهم و ضروری است که بیماران بعد از مرخصی از بیمارستان در یک مرکز فیزیوتراپی سرپایی، برنامه توانبخشی خود را ادامه دهند تا به روند بهبودی خود کمک کنند و از بروز عوارض ناشی از جراحی پیشگیری کنند. به طور متوسط بهبودی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، ۸ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد. روش‌های درمانی فیزیوتراپی عبارتند از: ماساژ درمانی ، جااندازی مفاصل، اولتراسوندتراپی، الکتروتراپی، مگنت‌تراپی، اوزون‌تراپی (تزریق اوزون) و تزریق PRP .

ورزش بعد از جراحی تعویض مفصل زانو

تمامی افرادی که تحت جراحی تعویض مفصل زانو قرار می‌گیرند، لازم است که تمرینات فیزیوتراپی را انجام دهند تا عضلات اطراف مفصل زانو را تقویت کنند این تمرینات :

• موجب افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات شده که این موضوع موجب حمایت و پشتیبانی بیشتر از زانو و دیگر مفاصل می‌شود.
• با افزایش جریان خون موجب تسریع روند بهبودی می‌شود.

انقباض عضلات ران

مفصل زانو توسط عضلات چهارسر زانو حمایت و پشتیبانی می‌شود که این عضلات در جلوی ران پای شما قرار دارند. برای انجام حرکت انقباض عضلات چهار سر رانی بیمار باید:

• بر روی کمر دراز بکشد و پای خود را صاف کند.
• عضلات چهارسر رانی در جلوی ران را منقبض کند.
• در هنگام انجام این انقباض پا باید صاف نگه داشته شود به طوری که به نظر بیاید پشت زانو به سمت زمین فشار داده می‌شود.
• این حالت را باید برای ۵ ثانیه حفظ کنید و سپس عضلات خود را شل کنید.

این حرکت می‌تواند عضلات چهار سر ران را بدون آنکه نیاز به حرکت دادن زانو باشد، قوی کند.

پدال پا

ورزش دادن به عضلات ساق پا  به قوی ماندن آن‌ها کمک می‌کند و جریان خون را در پاها بهبود می‌دهد. برای انجام حرکت پدال پا بیمار باید:

• به پشت دراز بکشد و پاهای خود را صاف کرده و مچ پای خود را روی یک حوله یا پتوی رول شده قرار دهد.
• مچ پای خود را به طرف خود خم کند تا پاشنه‌ی یپا از بدن فاصله بگیرد و انگشتان پا به سمت بدن باشند.
• این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارد.
• مچ پای خود را به طرف جلو خم کند به نحوی که پاشنه‌ی پا به ساق پا نزدیک شود و انگشتان پا به سمت مخالف بدن اشاره کند.
• این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارد.

حرکت پدال پا موجب افزایش جریان خون شده و بدین ترتیب تورم پا را بهبود داده و ریسک تشکیل لخته خون را کاهش می‌دهد.

کمان کوتاه پا با انقباض عضلات چهار سر ران

این حرکت موجب افزایش قدرت و دامنه حرکتی زانو و مفصل لگن می‌شود. برای انجام دادن حرکت کمان کوتاه بیمار باید:

• بر روی پشت دراز بکشد و پاهای خود را صاف کند و زیر زانوی خود یک حوله یا پتوی رول شده قرار دهد (در این حالت زانو کمی خم می‌شود).
• همچنان که زانو بر روی حوله قرار دارد (و کمی خمیده است)، زانوی جراحی شده را صاف کند و پاشنه‌ی پای خود را از تخت جدا کند.
• این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارد.
• به آرامی پای خود را پایین بیاورد.

عضلات چهارسر ران نقش حیاتی در حفظ ثبات مفصل زانو و حرکت آن دارند. این عضلات جلوگیری می‌کنند تا زانو به صورت ناخواسته خم شود و در زمان ایستادن و راه رفتن تلاش می‌کنند زانو را حفظ کنند و حرکت دهند.

سر خوردن پاشنه به سمت عقب و جلو

این تمرین هم عضلات چهارسر ران و عضلات گلوتئال را درگیر می‌کند. برای انجام دادن این حرکت بیمار باید:

• بر روی کمر دراز بکشد و پاهای خود را صاف کند.
• لگن و زانویی که جراحی شده است را خم کند به طوری که زانو ز روی زمین بلند شود و کف پا روی تخت حرکت کرده (سر بخورد) و به لگن نزدیک شود.
• پای دیگر خود را صاف نگه دارد.
• این حالت را برای ۱۰ ثانیه نگه دارد.

حرکت سرخوردن پاشنه می‌تواند عضلات چهارسر ران و عضلات گلوتئال را تقویت کند و دامنه حرکتی آن‌ها را افزایش دهد.

صاف کردن زانو

این تمرین را می‌توان در حالت نشسته روی صندلی انجام داد. برای انجام دادن این حرکت بیمار باید:

• پای خود را بالا بیاورد و زانوی خود را از حالت خمیده باز کند تا جایی که پاهای بیمار کاملا صاف شود.
• این حالت را برای ۵ ثانیه نگه دارد
• به آرامی پای خود را پایین بیاورد تا جایی که کف پا مجددا روی زمین قرار گیرد

این تمرین به تقویت عضلات چهارسر رانی کمک می‌کند و انعطاف‌پذیری مفصل زانو را افزایش می‌دهد.

بالا آوردن پا به صورت صاف

این تمرینات معمولا یک هفته پس از جراحی آغاز می‌شوند. برای انجام دادن این تمرین بیمار باید مراحل زیر را طی کند:

• بیمار باید به پشت دراز بکشد.
• زانویی که جراحی نشده است را خم کند تا کف پای او کاملا روی زمین قرار گیرد.
• زانوی جراحی شده را صاف کند تا نسبت به تخت کاملا موازی باشد.
• پای صاف را به سمت لتلا ببرد در حالی که انگشتان پا به سمت سقف هستند.
• پا را به آرامی به تخت بازگرداند.

از آنجایی که طی جراحی، عضلات بریده می‌شوند (و البته بعد از جراحی ترمیم می‌شوند)، انجام دادن این تمرین می‌تواند در ابتدا بسیار مشکل و چالش برانگیز باشد.